Kształcenie ustawiczne, znane również jako edukacja permanentna, jest kluczowym elementem procesu uczenia się przez całe życie. W dzisiejszych szybko zmieniających się warunkach pracy i życia, nieustanne doskonalenie umiejętności i poszerzanie wiedzy staje się niezbędnym wymogiem.
Co to jest kształcenie ustawiczne? Definicja
Kształcenie ustawiczne to proces edukacyjny, który trwa przez całe życie jednostki. Zgodnie z definicją opracowaną przez UNESCO, kształcenie ustawiczne to złożony proces edukacyjny, który obejmuje formalne, nieformalne i przypadkowe formy nauczania.
W Polsce jest to głównie rozumiane jako doskonalenie umiejętności, zdobywanie nowych kwalifikacji oraz rozwijanie kompetencji niezbędnych do funkcjonowania w nowoczesnym społeczeństwie.
Niezależnie od treści, poziomu i metod, umożliwia on uzupełnianie wykształcenia w formach szkolnych i pozaszkolnych. Dzięki temu, dorośli mogą rozwijać swoje zdolności, wzbogacać wiedzę, doskonalić kwalifikacje zawodowe lub zdobywać nowy zawód, a także zmieniać swoje postawy.
Podstawy prawne kształcenia ustawicznego w Polsce
Kształcenie ustawiczne w Polsce regulują następujące akty prawne:
- Ustawa z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty,
- Ustawa z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy,
Kształcenie ustawiczne w Polsce a w Europie
Polska, na tle pozostałych krajów biorących udział w badaniu, ma jeden z najniższych wskaźników uczestnictwa osób dorosłych w kształcenie ustawicznym.
W innych krajach europejskich objętych kształceniem ustawicznym objętych przeciętnie jest 3,4% dorosłych. Szwajcaria uzyskała najwyższe wskaźniki uczestnictwa, natomiast wskaźniki udziału w Wielkiej Brytanii i w państwach Europy Północnej kształtowały się między 6% a 10%.
Cele edukacji ustawicznej
Strategiczne cele kształcenia ustawicznego w Polsce wynikają z dokumentów strategicznych związanych z obecnością Polski w Unii Europejskiej. Głównym celem jest wspieranie i kierowanie rozwoju osobowości, stymulowanie innowacyjności i kreatywności człowieka. Sprzyja to zwiększeniu konkurencyjności, poprawie organizacji pracy i tworzeniu podstaw rozwoju społeczeństwa opartego na wiedzy.
Rodzaje kształcenia ustawicznego
Według wytycznych Ministerstwa Rozwoju Regionalnego, w ramach kształcenia ustawicznego wyróżniamy:
- Kształcenie ustawiczne w formach szkolnych: w szkołach dla dorosłych, centrach kształcenia ustawicznego, centrach kształcenia praktycznego, ośrodkach doskonalenia zawodowego.
- Kształcenie ustawiczne w formach pozaszkolnych: szkolenia i kursy zawodowe, kwalifikacyjne, hobbistyczne, studia podyplomowe, konferencje, seminaria, e-lerning.
- Kształcenie formalne: kształcenie w systemie instytucjonalnym, którego wyróżnikiem jest program umożliwiający zdobycie uznawanych w danym systemie prawnym kwalifikacji.
- Kształcenie nieformalne: kształcenie zamierzone czyli samodzielne uczenie się, lub niezamierzone, występujące bezwiednie w sytuacjach życia codziennego.
- Kształcenie pozaformalne: kształcenie instytucjonalne i sformalizowane realizowane poza programami umożliwiającymi zdobycie uznawanych w danym systemie prawnym kwalifikacji.
Gdzie prowadzone jest kształcenie ustawiczne?
Dorosłe osoby zainteresowane uzupełnieniem lub podwyższeniem swojego wykształcenia, podnoszeniem kwalifikacji zawodowych oraz zdobywaniem nowego zawodu mają wiele możliwości, aby kontynuować naukę.
Możliwości te obejmują uczestnictwo w szkołach dla dorosłych, takich jak:
- gimnazja,
- zasadnicze szkoły zawodowe,
- uzupełniające licea ogólnokształcące,
- licea profilowane,
- technika i uzupełniające technika.
Istnieją również placówki kształcenia ustawicznego:
- ośrodki dokształcania i doskonalenia zawodowego,
- placówki kształcenia praktycznego,
- uniwersytety trzeciego wieku,
- studia podyplomowe,
- szkoły językowe,
- kursy internetowe (e-learning),
- szkolenia i kursy zawodowe i kwalifikacyjne.
Korzyści z formalnego kształcenia ustawicznego
Kształcenie ustawiczne pozwala:
- zdobyć nowy zawód lub uzupełnić posiadane kwalifikacje zawodowe,
- ułatwia dostosowanie się do zmian na rynku pracy,
- zapewnia stabilizację zawodową,
- daje możliwość rozwoju oraz samorealizacji,
- zwiększa pewność siebie,
- pozwala zaspokoić własne aspiracje i potrzeby oraz realizować zainteresowania, r
- rozwija kreatywność,
- umożliwia poznanie nowych ludzi,
- utrzymuje umysł w dobrej kondycji.
Dlaczego warto się dokształcać?
W dobie dzisiejszej dynamicznie zmieniającej się rzeczywistości nie można już nauczyć się raz na zawsze czy raz na całe życie. Gdy o poziomie życia ludzi decyduje ogólny poziom intelektualny społeczeństwa, kształcenie ustawiczne staje się najlepszą inwestycją każdego człowieka. Dzięki niemu dorośli rozwijają swoje zdolności i podnoszą poziom kwalifikacji, co powoduje zmiany w ich postawach społeczno-zawodowych.
Proces edukacji ustawicznej zmierza do wszechstronnego rozwoju osobowości, kształtowania uzdolnień i ogólnej sprawności umysłowej człowieka. Zwiększa również w sposób istotny szanse osoby dorosłej na rynku pracy.
- Wartość dla jednostki: Osoby aktywnie uczestniczące w kształceniu ustawicznym mają większe szanse na znalezienie lepszej pracy, awans i satysfakcję zawodową.
- Wartość dla społeczeństwa: Kształcenie ustawiczne wpływa na zwiększenie konkurencyjności kraju na międzynarodowym rynku pracy oraz na jakość życia społeczeństwa.
Rola państwa w kształceniu ustawicznym
Państwo odgrywa kluczową rolę w promowaniu kształcenia ustawicznego, zarówno poprzez regulacje prawne, jak i wsparcie finansowe. Istnieją różne programy i inicjatywy skierowane do różnych grup społecznych.
- Fundusze unijne: Wielu Polaków korzysta z funduszy europejskich na szkolenia i rozwijanie swoich umiejętności.
- Programy krajowe: Takie jak Program Operacyjny Wiedza Edukacja Rozwój (POWER) czy Akademia Rozwoju Filantropii w Polsce.
- Podatki i ulgi: Państwo oferuje także różne ulgi podatkowe dla osób inwestujących w swoją edukację.
Warto jednak pamiętać, że pomimo wsparcia ze strony państwa, to na jednostkach w dużej mierze spoczywa inicjatywa i odpowiedzialność za własny rozwój.
Wpływ technologii
Technologia, zwłaszcza w postaci Internetu, znacząco wpłynęła na dostępność i formy kształcenia ustawicznego.
- E-learning: Umożliwia dostęp do szkolenia z dowolnego miejsca, co jest szczególnie korzystne dla osób mieszkających w mniejszych miejscowościach.
- Materiały online: Dostęp do wiedzy jest łatwiejszy niż kiedykolwiek, dzięki ogromnej liczbie dostępnych materiałów w Internecie.
- Interaktywność: Nowoczesne platformy oferują interaktywne formy nauki, co zwiększa efektywność procesu kształcenia.
Perspektywy na przyszłość
Z uwagi na dynamiczne zmiany na rynku pracy i rosnące wymagania pracodawców, kształcenie ustawiczne w Polsce staje się nie tylko opcją, ale koniecznością.
- Digitalizacja: Znajomość nowych technologii będzie coraz bardziej kluczowa.
- Miękkie umiejętności: Komunikacja, kreatywność i umiejętność pracy w zespole będą coraz bardziej cenione.
- Specjalizacja: Coraz więcej branż będzie wymagało specjalistycznej wiedzy i umiejętnośc