Publikacja nr
11885 |
|---|
rok szkolny
2015/2016 |
|---|
| |
Archiwum publikacji
w serwisie Publikacje edukacyjne
Rola białka w żywieniu dzieci i osób dorosłych
Białko to podstawowy budulec wszystkich narządów w organizmie - warunkuje wzrost młodych organizmów i wspomaga wzrost włosów, paznokci, odbudowę zniszczonych nabłonków skóry, gojenie ran. Wchodzi w skład enzymów, hormonów, przeciwciał. Białka uczestniczą w przemianie materii i zapewniają prawidłowe funkcjonowanie organizmu. To dzięki nim możliwy jest prawidłowy wzrost i rozwój człowieka, a także regeneracja uszkodzeń. Białka tworzone są przez aminokwasy. Zdrowa dieta powinna być na tyle zróżnicowana, by najważniejsze aminokwasy były dostarczane do organizmu. Tylko wtedy rola białek w organizmie będzie w pełni realizowana.
REKLAMA
Skutkami niedoboru białka jest:
ograniczenie wzrostu, rozwoju dzieci,
zmniejszenie tolerancji na toksyny i substancje szkodliwe,
niedokrwistość,
upośledzenie procesów trawiennych,
trudności w gojeniu się ran i oparzeń,
obrzęki.
Wartość odżywcza białka w przeciętnej racji pokarmowej w Polsce powinna zawierać 1/3 białek zwierzęcych i 2/3 białek roślinnych. Ze względu na wartość odżywczą białka dzieli się na pełnowartościowe (o dużej wartości odżywczej)
i niepełnowartościowe. Białka pełnowartościowe zawierają wszystkie aminokwasy egzogenne w ilości dostatecznej. Należą do nich białka produktów pochodzenia zwierzęcego. Białka o niskiej wartości odżywczej są w małym stopniu wykorzystywane do tworzenia białek ustrojowych, gdyż nie posiadają niektórych aminokwasów egzogennych lub mają ich za mało. Są to białka produktów zbożowych, warzyw, orzechów i grzybów. Dlatego należy w codziennej diecie uzupełniać białka różnego pochodzenia, dzięki czemu ilość białka pełnowartościowego jest większa.
Zaleca się przyjmowanie białka w ilości 1 gram na 1kg masy ciała.
Funkcje białka w organizmie
Białka są jednym z niezbędnych składników pokarmowych zapewniających prawidłowe funkcjonowania organizmu. Białka stanowią podstawowy budulec wszystkich tkanek ustroju człowieka oraz wchodzą w skład związków, takich jak enzymy, hormony, przeciwciała. Białka, nazywane też proteinami,
są również odpowiedzialne za procesy przemiany materii i wiele funkcji ustroju, zapewniając harmonijne funkcjonowanie organizmu. Właściwa ilość białek ma decydujący wpływ na prawidłowy wzrost i rozwój człowieka. Dodatkowo stanowią one paliwo energetyczne. Paliwo to jednak nie jest ekonomiczne, gdyż w procesie spalania białka wydziela się wiele energii cieplnej, a mniej użytecznej energii mechanicznej. Niedobór białka spowalnia przemianę materii i powoduje uczucie głodu.
Białka są budulcem nowych tkanek, a także materiałem uzupełniającym stare. W organizmie zajmują 75% miejsca w tkankach.
Dostarczane w jedzeniu białko stanowi źródło energii. Przeliczając: 1 gram białka tworzy 4 kcal energii.
Aminokwasy znajdują się w płynach ustrojowych: krwi, płynie śródtkankowym, mleku.
Białka wspomagają biosyntezę hormonów białkowych.
Aminokwasy uczestniczą w biosyntezie ciał odpornościowych, które wzmacniają i chronią organizm przed działaniem drobnoustrojów chorobotwórczych.
Białka pomagają w utrzymywaniu równowagi kwasowo-zasadowej i bilansu wodnego.
Rola białek wiąże się też z usuwaniem toksyn z organizmu. Białka znajdujące się w komórkach przenoszą różne substancje przez błony komórkowe
(rola transportowa).
W organizmie proteiny przekształcane są w białkowe enzymy trawienne
i tkankowe. Zbyt mała ilość białka dostarczana do organizmu wpływa hamująco na powstawanie i działanie enzymów.
Białka spełniają funkcje naprawcze uszkodzonych tkanek, np. uczestniczą
w tworzeniu się blizn, gojeniu się ran i regeneracji złuszczonych nabłonków skóry.
Zdrowa dieta, która nie uwzględnia białka nie jest w pełni wartościowa. Niedobór białka w organizmie wywołuje niedożywienie. Organizm przestaje się rozwijać, ustaje praca jelit, mięśni, pojawiają się infekcje i alergie.
REKLAMA
Białka można podzielić na proste i złożone. Białka proste są związkami składającymi się z wielu aminokwasów. Łańcuchy polipeptydów są czasami złożone z kilkuset aminokwasów. Białka złożone dodatkowo zawierają inne elementy składowe, takie jak cukry, lipidy czy metale. Ze względu na budowę i skład, białka proste można podzielić na:
albuminy - rozpuszczają się w wodzie, znajdują się w tkance mięśniowej
i osoczu krwi;
globuliny - rozpuszczają się w rozcieńczonych roztworach soli, występują
w płynach ustrojowych;
gluteliny - typowe białka roślinne, rozpuszczają się w zasadach i kwasach;
histony - są silnie zasadowe, rozpuszczają się w wodzie;
prolaminy - typowe białka roślinne występujące w nasionach;
protaminy - dobrze rozpuszczalne w wodzie;
skleroproteiny - białka o budowie włóknistej, np. keratyna.
Białko w jedzeniu
Istnieją różne rodzaje aminokwasów, w tym osiem jest najważniejszych.
Te aminokwasy tworzą pełnowartościowe białko, które powoli przyswajane jest przez organizm, a następnie wykorzystywane. Białko pochodzenia zwierzęcego
ma olbrzymią wartość biologiczną. Z kolei białko pochodzenia roślinnego takiej wartości już nie ma. Często jest pozbawione jednego lub kilku ważnych aminokwasów. Najbardziej wartościowe białko znajduje się w jajku kurzym.
Zdrowa dieta powinna uwzględniać białko pochodzenia zwierzęcego
i roślinnego. Ustalając dzienny jadłospis, należy zwróć uwagę na białko w jedzeniu, dbać o to, by dostarczać do organizmu zdrowe jedzenie zarówno pochodzenia zwierzęcego, jak i warzywnego. Źródłem białka są: zboża, rośliny strączkowe, produkty mleczne, mięsa, ryby oraz orzechy. Białko zwierzęce występuje razem
z tłuszczem zwierzęcym. To połączenie może podwyższyć poziom cholesterolu. Dlatego należy urozmaicać dietę. Jeść zarówno warzywa, jak i mięso.
Marta Walisiak-Szkudlarek
Przedszkole Miejskie Nr 4
w Ozorkowie
|
