Archiwum publikacji
w serwisie Publikacje edukacyjne
Nie(d)oceniona lektura indywidualna
Pomysł na skuteczne ożywienie czytelnictwa w starszych klasach szkoły podstawowej jest prosty: wprowadzenie lektury indywidualnej. Zasady są przejrzyste - książkę wybiera sam uczeń i ma ją zaprezentować przed kolegami z klasy. W ten sposób w roku szkolnym uczniowie zyskują okazję poznania kilkunastu powieści dla młodzieży spoza kanonu lektur, a nauczyciel dostaje możliwość ćwiczenia wielu polonistycznych umiejętności.
Kluczowe jest wypracowanie klasowego zwyczaju związanego z prezentacją i nie chodzi tu tylko o popularne ostatnio zjawisko wyrażane w angielskim terminie "book-talking", czyli chwytliwe zareklamowanie książki najczęściej przez bibliotekarza albo nauczyciela. W tym wypadku kładziemy główny nacisk na aktywność ucznia, któremu podoba się książka i zdobywa umiejętności, dzięki którym potrafi zachęcić do lektury swoich rówieśników.
REKLAMA
W takim działaniu edukacyjnym wypowiedzi uczniowskiej z pewnością musi towarzyszyć bardzo dobra, swobodna, przyjacielska atmosfera.
Po etapie edukacji wczesnoszkolnej uczniowie do nowego pomysłu podchodzą najczęściej dość nieufnie, dlatego ważne jest, aby pierwsze prezentacje były ciekawe, pełne pasji, opowiedziane ładnym językiem, ponieważ ich poziom ustawi poprzeczkę na odpowiedniej wysokości na wiele lat. Uczniowie w przyszłości będą pamiętać te pierwsze koleżeńskie wystąpienia.
Bardzo ważna jest atmosfera oparta na niewymuszonej ciekawości, dlatego nie jest wskazane poświęcanie całej lekcji na kilka prezentacji. Lepiej sprawdzają się pojedyncze wypowiedzi rozpoczynające lub kończące lekcję - z każdą klasą można przecież wypracować odrębną tradycję.
Na tablicy i w zeszytach powinien się pojawić tytuł oraz nazwisko autora książki. Pedagog musi też zadbać o wygodny fotel (może tylko na tę okazję?) dla opowiadacza. Czas: ok. 10 min, przy czym nawet poważne przekroczenie czasu nie powinno skłaniać nauczyciela do niecierpliwego poganiania ucznia. Opowiadanie przed klasą to sytuacja stresująca dla ucznia, dlatego absolutnie należy postawić na życzliwość i wyrozumiałość.
W czwartej klasie umawiamy się na wybór książek bardzo krótkich, nowel i komiksów, ale w starszych klasach polecamy obszerniejsze powieści młodzieżowe. Wraz z wiekiem zmienia się też kompozycja wypowiedzi ustnej - początkowo jest to opowiadanie treści przeczytanej książki. W starszych klasach uczniowie mają za zadanie rozbudować część refleksyjną, w której powinni przedstawić argumenty i przekonać słuchaczy, że warto właśnie tę książkę przeczytać.
Prezentacja lektury indywidualnej nie jest czasem wolnym dla reszty klasy. Ważne jest zbudowanie swego rodzaju napięcia i nauczenie dzieci aktywnego słuchania. W trakcie opowiadania pozostali uczniowie mogą notować, rysować lub po prostu słuchać, ale na pewno muszą przygotować 1-2 pytania dotyczące treści książki.
Uczeń opowiadający o książce (nazwijmy go opowiadaczem) po zakończeniu wypowiedzi otrzymuje brawa, a następnie słuchacze zadają pytania. Unikamy nieistotnych w tym kontekście pytań np. o grubość książki czy ilustracje. Koncentrujemy się na treści. Trzeba tu zachować czujność, ponieważ uczniowie zadają dużo pytań i tę część trzeba zręcznie skracać.
Następnie uczniowie (zawsze życzliwie) oceniają sposób opowiadania. Zastanawiają się, czy zostali zachęceni do lektury, czy wypowiedź była płynna, ciekawa, opowiedziana wystarczająco głośno i wyraźnie. Nauczyciel może bardzo delikatnie wskazać błędy językowe. Za nic nie może zburzyć pozytywnej atmosfery! Na zakończenie wystawia ocenę bardzo dobrą. Niższą ocenę proponuje tylko wtedy, gdy książka nie jest przeczytana do końca. Nawet bardzo nieporadne pierwsze prezentacje warto oceniać wysoko - to wzmacnia poczucie własnej wartości dziecka, buduje dobre wspomnienia i w kolejnych latach uczeń nie boi się podobnego wystąpienia.
Nieoceniona przy tworzeniu tradycji i zasad związanych z lektura indywidualna jest rola bibliotekarza współpracującego z polonistą. To do biblioteki szkolnej najczęściej trafiają uczniowie prosząc o pomoc w wyborze książki. Bibliotekarz, który zna dzieci, potrafi podpowiedzieć książkę odpowiednio grubą i we właściwym gatunku, właściwą dla wieku i rozwoju emocjonalnego dziecka. Bibliotekarz, który zna ideę lektury indywidualnej, będzie umiał przekonać do wartościowej książki i do takiej, którą "łatwo się opowiada". Wybór lektury indywidualnej mówi o poziomie wyrobienia czytelniczego, ale także wskazuje na problemy, z jakimi uczeń się zmaga.
Umiejętności ćwiczone w czasie prezentacji lektury indywidualnej:
Opowiadacz:
budowanie dłuższej wypowiedzi ustnej (zaplanowanie i prezentacja)
chronologiczne i komunikatywne przedstawienie treści książki
wzbudzenie zainteresowania słuchaczy przez zastosowanie chwytów retorycznych
panowanie nad emocjami i stresem, ćwiczenie odwagi
uzasadnianie swojego zdania
logiczne odpowiadanie na pytania słuchaczy.
Słuchacze:
uważne słuchanie
precyzyjne zadawanie pytań
dostrzeganie błędów językowych
formułowanie życzliwej oceny koleżeńskiej.
Umiejętności obserwowane przez nauczyciela:
sposób budowania zdań i dłuższej wypowiedzi
uzasadnianie wyboru książki - argumentowanie
poziom rozwoju emocjonalnego i wyrobienia czytelniczego ucznia
kultura wypowiedzi
częstotliwość i jakość błędów językowych
poziom stresu u dziecka
jakość słuchania przez klasę
sposób zadawania pytań (przygotowanie do redagowania wywiadu)
aktywność klasy.
Pomysły na uatrakcyjnienie lekcji:
Opowiadaniu może towarzyszyć prezentacja okładki i ilustracji, autora na tablicy multi.
Bazą dla opowiadania jest lapbook z jego kieszonkami, zakładkami, okienkami i szufladkami.
Prezentacja książki może mieć formę prezentacji slajdów przygotowanych przez ucznia.
Dorota Bugajska, Beata Wiśniewska
Szkoła Podstawowa nr 107
we Wrocławiu
