Zaburzenia koncentracji uwagi (ADD): objawy i leczenie

Zaburzenia koncentracji uwagi (ADD) to coraz powszechniejsze problemy zdrowia psychicznego, które wpływają na funkcjonowanie w różnych obszarach życia, takich jak nauka, praca czy relacje międzyludzkie. W niniejszym artykule przedstawiamy informacje na temat przyczyn, objawów i diagnostyki ADD, strategii radzenia sobie z tym zaburzeniem, terapii oraz innych form wsparcia dla osób dotkniętych ADD oraz ich rodzin.

Czym jest zaburzenie koncentracji uwagi (ADD)?

Zaburzenie koncentracji uwagi (ADD, z ang. Attention Deficit Disorder) to zaburzenie neurologiczne charakteryzujące się problemami z koncentracją, utrzymaniem uwagi oraz z organizacją i planowaniem zadań. Osoby z ADD mogą doświadczać trudności w codziennym życiu, zarówno w pracy, szkole, jak i w relacjach interpersonalnych, z powodu zmniejszonej zdolności do skupienia się na określonym zadaniu, braku wytrwałości w dążeniu do celu czy też z problemami z pamięcią.

Przyczyny i czynniki ryzyka

Rozwój zaburzeń koncentracji uwagi może być spowodowany przez wiele czynników. Choć nie ma jednoznacznej przyczyny ADD, istnieje kilka czynników ryzyka, które mogą zwiększać prawdopodobieństwo wystąpienia tego zaburzenia.

• Czynniki genetyczne: osoby, których krewni mają diagnozowane ADD, są bardziej narażone na wystąpienie zaburzenia. Badania wskazują na istnienie genów związanych z ADD, które mogą być dziedziczone.
• Problemy w okresie prenatalnym i porodzie: niewłaściwa opieka w czasie ciąży, nałogi matki (np. palenie tytoniu, spożywanie alkoholu), przedwczesny poród czy niska masa urodzeniowa są czynnikami ryzyka wystąpienia ADD u dziecka.
• Czynniki środowiskowe: narażenie na toksyczne substancje, takie jak ołów, w okresie rozwoju płodu czy we wczesnym dzieciństwie, może wpływać na rozwój ADD. Stres, przemoc domowa czy zaniedbanie ze strony opiekunów również mogą zwiększać ryzyko wystąpienia zaburzenia.
• Problemy zdrowotne: niektóre schorzenia neurologiczne, takie jak padaczka czy urazy mózgu, mogą być związane z występowaniem ADD.

Należy pamiętać, że obecność tych czynników ryzyka jest jednoznaczna z wystąpieniem zaburzeń koncentracji uwagi, a jedynie zwiększa prawdopodobieństwo. Wczesne interwencje i wsparcie dla osób narażonych na te czynniki może pomóc w prewencji i łagodzeniu objawów ADD.

Objawy

Objawy ADD są różnorodne i mogą się różnić między poszczególnymi osobami. Najbardziej typowe objawy to:

• trudności z koncentracją uwagi,
• częste przerwy w wykonywaniu zadań,
• problemy z organizacją czasu i planowaniem,
• trudności z rozpoczynaniem zadań,
• zmniejszona motywacja do wykonywania zadań wymagających skupienia.

Diagnozowanie

Diagnozowanie ADD jest procesem wieloetapowym, który obejmuje różnorodne metody oceny. Celem diagnozy jest zidentyfikowanie obecności zaburzenia koncentracji uwagi oraz ewentualnych towarzyszących mu problemów. Proces ten może obejmować następujące kroki:

1. Wywiad z pacjentem i jego rodziną: rozmowy z osobą z podejrzeniem ADD oraz jej bliskimi mogą pomóc w zebraniu informacji na temat historii rozwoju, objawów oraz trudności w funkcjonowaniu. Ważne jest zbadanie, czy objawy występowały już we wczesnym dzieciństwie i utrzymują się przez dłuższy czas.
2. Obserwacja: specjaliści mogą przeprowadzić obserwację osoby z podejrzeniem ADD w różnych kontekstach, takich jak środowisko szkolne oraz domowe, aby ocenić zachowanie i funkcjonowanie.
3. Testy psychologiczne: stosowane w celu oceny funkcjonowania intelektualnego, zdolności uwagi, pamięci czy innych umiejętności. Testy mogą pomóc w wykryciu trudności charakterystycznych dla ADD oraz wykluczeniu innych zaburzeń.
4. Badania medyczne: lekarz może przeprowadzić badania, aby wykluczyć inne przyczyny objawów, takie jak problemy ze słuchem, wzrokiem czy inne schorzenia neurologiczne.
5. Konsultacja z innymi specjalistami: W diagnozowaniu ADD może być konieczne skonsultowanie się z innymi specjalistami, takimi jak psychiatra, psycholog czy pedagog, aby uzyskać pełniejszy obraz sytuacji i wykluczyć inne możliwe zaburzenia.

Czym różni się ADD od ADHD?

ADD (z ang. Attention Deficit Disorder) oraz ADHD (z ang. Attention Deficit Hyperactivity Disorder) to dwa pokrewne zaburzenia, które często są mylone ze względu na podobieństwo nazw i objawów. Istnieją jednak pewne różnice między tymi zaburzeniami, które są istotne dla ich rozpoznawania i leczenia.

ADD jest skrótem od „zaburzenia koncentracji uwagi” i dotyczy osób, które mają trudności z utrzymaniem uwagi, organizacją, planowaniem oraz wykonywaniem zadań. W przypadku ADD nie występuje jednak nadmierna aktywność ruchowa ani impulsywność, które są charakterystyczne dla ADHD.

ADHD to zaburzenie, które obejmuje trzy główne cechy: problemy z koncentracją uwagi, nadmierną aktywność ruchową oraz impulsywność. ADHD można podzielić na trzy podtypy, w zależności od dominujących objawów:

• ADHD z przewagą zaburzeń uwagi (dawniej nazywane ADD): osoby z tym podtypem ADHD mają głównie trudności z koncentracją uwagi, ale nie wykazują nadmiernej aktywności ruchowej ani impulsywności. Właśnie dlatego często używa się nazwy ADD dla tego podtypu ADHD.
• ADHD z przewagą nadruchliwości i impulsywności: w tym przypadku dominują objawy nadmiernej aktywności ruchowej i impulsywności, podczas gdy problemy z koncentracją uwagi nie są tak wyraźne.
• ADHD typu mieszanego: Osoby z tym podtypem ADHD wykazują objawy związane zarówno z trudnościami w koncentracji uwagi, jak i z nadmierną aktywnością ruchową oraz impulsywnością.

Strategie radzenia sobie z ADD

Osoby z ADD mogą wprowadzić kilka zmian, które pozwolą lepiej radzić sobie z zaburzeniem. Strategie, które można zastosować:

• Ustalanie priorytetów i tworzenie harmonogramów: przydatne może być ustalanie celów długoterminowych i krótkoterminowych, a następnie planowanie działań w celu osiągnięcia tych celów. Wprowadzenie harmonogramów i list zadań może pomóc w utrzymaniu porządku i organizacji.
• Wypracowanie rutyn: stworzenie stałej struktury dnia i rutyn może pomóc osobom z ADD lepiej radzić sobie z wyzwaniami związanymi z koncentracją uwagi i organizacją.
• Ćwiczenia i relaks: regularne ćwiczenia fizyczne oraz techniki relaksacyjne, takie jak medytacja czy joga, mogą pomóc w redukcji stresu i poprawie koncentracji.
• Środowisko pracy: osoby z ADD mogą lepiej funkcjonować, gdy ich przestrzeń do nauki czy pracy jest dobrze zorganizowana, wolna od rozpraszaczy oraz dostosowana do indywidualnych potrzeb.

Metody leczenia ADD

ADD jest zaburzeniem, które nie ma jednoznacznego „lekarstwa” w sensie całkowitego usunięcia objawów. Niemniej jednak, istnieje wiele terapii, które mogą znacząco pomóc osobom z ADD w poprawie funkcjonowania i jakości życia.

• Terapia poznawczo-behawioralna (CBT): skoncentrowana na pomocy osobom z ADD w identyfikacji i modyfikacji negatywnych wzorców myślenia i zachowania, które wpływają na ich funkcjonowanie.
• Terapia farmakologiczna: leki, takie jak metylofenidat czy atomoksetyna, mogą być przepisywane osobom z ADD w celu poprawy koncentracji uwagi, redukcji impulsywności i nadmiernej aktywności ruchowej. Leczenie farmakologiczne należy jednak stosować ostrożnie i tylko pod ścisłym nadzorem lekarza.
• Trening umiejętności: w terapii ADD może być stosowany trening umiejętności, takich jak techniki zarządzania czasem, organizacji czy rozwiązywania problemów, których nauka może pomóc w radzeniu sobie z wyzwaniami związanymi z zaburzeniem.
• Terapia rodzinna: wsparcie rodziny jest kluczowe dla osób z ADD. Terapia rodzinna może pomóc członkom rodziny zrozumieć zaburzenie i nauczyć się, jak wspierać bliską osobę z ADD.
• Wizualizacja: techniki wizualizacji, takie jak tworzenie map myśli czy diagramów, mogą pomóc osobom z ADD w lepszym zrozumieniu i przyswojeniu informacji.

Pomocne narzędzia

• Aplikacje do zarządzania czasem i organizacji: istnieje wiele aplikacji na smartfony czy komputery, które pomagają w zarządzaniu czasem, organizacji zadań oraz przypominaniu o spotkaniach. Przykłady takich aplikacji to Todoist, Trello oraz Google Calendar.
• Słuchawki z redukcją szumów: osoby z ADD mogą skorzystać z używania słuchawek z redukcją szumów, które pomagają zminimalizować dźwięki otoczenia i ułatwiają skupienie się na zadaniach.

Wsparcie dla osób z ADD i ich rodzin

Wsparcie ze strony rodziny, przyjaciół czy specjalistów jest niezwykle ważne dla osób z ADD.

• Grupy wsparcia: osoby z ADD mogą uczestniczyć w grupach wsparcia, gdzie mają możliwość wymiany doświadczeń i rad z innymi osobami zmagającymi się z tym zaburzeniem.
• Poradnictwo: profesjonalne poradnictwo, zarówno indywidualne, jak i rodzinne, może pomóc osobom z ADD i ich bliskim w radzeniu sobie z wyzwaniami związanymi z zaburzeniem.
• Organizacje i stowarzyszenia: w Polsce istnieją organizacje, takie jak Polskie Stowarzyszenie Pomocy Osobom z ADHD czy Fundacja SYNAPSIS, które oferują wsparcie dla osób z ADD oraz ich rodzin, prowadzą badania nad zaburzeniem i organizują szkolenia dla specjalistów.