Archiwum publikacji
w serwisie Publikacje edukacyjne
Wyposażenie pracowni języka polskiego. Rola mediów w dydaktyce polonistycznej.
Współczesność zmusza ludzi do odbioru dużej ilości informacji, które ujęte są w różne formy przekazu.
Już nie tylko w tekście zakodowana jest wiedza, która należy posiąść, aby zrozumieć otaczającą rzeczywistość.
Nauczanie języka polskiego kojarzy się zwykle z utrwalonym modelem tablicy, kredy i lektury.
Taki model nauczania, związany z niedoinwestowaniem pracowni polonistycznej, staje się coraz bardziej
anachroniczny.Wynika stąd tzw. szkolna nuda, nieatrakcyjność przekazywanych treści, które staja się
dla uczniów niezrozumiałe i obce kulturowo, a tym samym mało przyswajalne. Nie wystarcza umiejętność
czytania i czerpania wiedzy z podręczników i lektur.
Współczesna polonistyka to dialog ze światem, spojrzenie na świat jak na odwieczny, zapisany w dziełach
sztuki dialog pomiędzy człowiekiem a otaczającą go rzeczywistością, pomiędzy człowiekiem a człowiekiem,
dialog prowadzony z tradycją i historią. To tego dialogu trzeba zaprosić ucznia i w konsekwencji przyszłego
maturzystę, który pragnie poznawać, rozumieć i doświadczać jak najwięcej ze znanych i odkrywanych przez
człowieka dwudziestego pierwszego wieku zjawisk makro - i mikrokosmosu. Konstrukcja programu nauczania
języka polskiego zakłada zarówno spojrzenie diachroniczne jak i synchroniczne (kojarzenie wszystkich tekstów kultury,
od architektury począwszy, a na filozofii skończywszy). Tak rozumiane nauczanie języka polskiego daje możliwość
podjęcia prawdziwego dialogu z uczniem, już nie metodą katechetyczno-dydaktyczną, lecz metodą poszukiwawczo-problemową. Niezbędną umiejętnością staje się rozumienie tekstu ujętego w różne formy przekazu, odczytywanie i interpretowanie obrazu, reklamy, filmu, spektaklu teatralnego, programu TV, zawartości stron www w Internecie
oraz wielu innych tekstów kultury, z którymi codziennie styka się współczesny uczeń. Celem edukacji polonistycznej
jest ukształtowanie refleksyjnego odbiorcy i uczestnika kultury, ze szczególna dbałością o formowanie jego
osobowości, rozwijanie wrażliwości i gustu estetycznego, wyczulenie na wartości etyczne, społeczne i narodowe.
Jeśli do procesu kształcenia zostanie włączona edukacja medialna, uczeń ma szansę swobodnie poruszać się
w intensywnie rozwijającym się świecie, ma szansę zaistnieć jako krytyczny i świadomy odbiorca, zdolny do racjonalnej selekcji napływających informacji. W procesie dydaktycznym można wykorzystywać tzw. Pakiety multimedialne,
czyli różnorodne zestawy środków dydaktycznych, które należą do obudowy metodycznej programu języka polskiego.
Większość wydawnictw oferuje pakiety multimedialne do wykorzystania na lekcjach języka polskiego. Są to zwykle
nagrania DVD, prezentacje multimedialne, programy edukacyjne i ciekawe programy komputerowe np. Literat,
czy Vademecum maturzysty. Rolą pakietów nie jest wyłącznie ilustrowanie treści nauczania, służą one usprawnieniu i uczynieniu bardziej efektywnym procesu nauczania, a często mogą ten proces organizować. Wykorzystanie różnorodności
form dydaktycznych przynosi o wiele większe efekty niż tradycyjne metody oparte wyłącznie na przekazie słownym
i pracy z podręcznikiem lub tekstem literackim. Współczesna dydaktyka udowodniła, że uczymy się najłatwiej,
gdy napływające do nas informacje rejestrujemy jednocześnie kilkoma zmysłami. Wpływ multimediów na
efektywność edukacji obrazują chociażby programy do nauki języków obcych.
Nowocześnie wyposażona pracownia języka polskiego,którą będzie dysponował kompetentny polonista
stanowi istotę współczesnego kształcenia humanistycznego. Nauczanie i uczenie się języka polskiego może być wspaniałym przeżyciem dla wszystkich, którzy biorą w tym procesie udział. Daje to satysfakcję nauczycielowi, który może być
pewien, że lekcja zostanie zapamiętana, a uczeń odwoła się do poznanych wiadomości w codziennym życiu.
Uczeń natomiast wyniesie przekonanie, że na lekcje języka polskiego warto przychodzić dla samego siebie,
nie dla ocen, czy obecności. Poprzez wykorzystanie mediów w procesie dydaktycznym sięgamy do codziennych doświadczeń ucznia, treści odległe kulturowo, stają się bardziej zrozumiałe, pobudzają do refleksji i kreatywności myślenia
np. korelacja współczesnej poezji ze sztuką. Wykorzystanie mediów na lekcjach zmierza do kształtowania umiejętności niezbędnych każdemu człowiekowi w jego codziennym doświadczaniu kultury. Licealiści to młodzież, która potrafi
wyrażać swoje zdanie, poszukuje nowych wrażeń, potrafi twórczo myśleć, ale potrzebuje pozytywnych bodźców i inspiracji. Ważne jest więc dostarczanie informacji oddziałującej na wiele zmysłów, na tyle złożonej, aby młody człowiek mógł wybrać z niej to, co odpowiada jego potrzebom i poziomowi percepcji. Polonista, dysponując dobrze wyposażoną pracownią, wiedzą i doświadczeniem potrafi umiejętnie pokierować młodym człowiekiem tak, aby w efekcie uczeń
sam zaczął poszukiwać, a być może tworzyć własne komunikaty, czy informacje.
Istotę edukacji wykorzystującej media stanowi świadome i zorganizowane działanie dydaktyczne.Celem
lekcji z wykorzystaniem mediów (DVD, prezentacji multimedialnych, fragmentów nagrań spektakli teatralnych i filmów)
jest kształtowanie aktywnych i krytycznych odbiorców współczesnej kultury. Chodzi o kształtowanie zdolności do analizy,
wartościowania i tworzenia komunikatów medialnych. Najważniejszym celem jest edukacja w wymiarze wartości
i postaw młodego człowieka. Szkoła realizuje zadanie związane z przygotowaniem uczniów do życia w wielokulturowym
i wielowymiarowym społeczeństwie. Uczniowie muszą być wyposażeni w niezbędne umiejętności. Edukacja
humanistyczna i nowocześnie zorganizowany proces dydaktyczny, stymulujący każdego ucznia do pogłębiania wiedzy
jest sposobem na wykonanie tego zadania.
Nowocześnie wyposażona pracownia polonistyczna (telewizor, odtwarzacz DVD, rzutnik multimedialny, ekran,
komputer) to inwestycja w rozwój duchowy i intelektualny młodego człowieka, przyszłego odbiorcy dóbr kultury, świadomego obywatela i kreatora naszej rzeczywistości. Kształtowanie twórczych postaw i humanistycznej wrażliwości stanowi wartość bezcenną dla każdego społeczeństwa.
Jak efektywnie przeprowadzić lekcję analizy i interpretacji wiersza Grochowiaka "Lekcja anatomii"
bez omówienia obrazu Rembranta pod tym samym tytułem. Jak przygotować ciekawe lekcje wprowadzające w klimat danej
epoki bez wykorzystania technik medialnych? W omawianych tekstach literackich istnieje przecież pewien kod kulturowy
charakterystyczny dla danego okresu, jego odczytanie stanowi bazę interpretacyjną.Jak rzetelnie przygotować ucznia
do funkcjonalnego wykorzystania mediów w celu uatrakcyjnienia prezentacji maturalnej, kiedy posługiwanie się mediami
na lekcjach języka polskiego jest sporadyczne, gdyż wiąże się z szeregiem uciążliwości organizacyjnych (np. zamianą sal,
przygotowaniem sprzętu itp.).
Wykorzystanie mediów w procesie dydaktycznym służy również łatwiejszemu przyswajaniu treści nauczania
czasem trudnych i skomplikowanych.Lekcja staje się przeżyciem, odwołującym się do doświadczeń ucznia, proces dydaktyczny przestaje funkcjonować jako pewien utarty schemat. Kształcenie poprzez przeżycie, zrozumienie, aktywne
uczestnictwo owocuje podniesieniem jakości nauczania. Uczeń chętnie się angażuje, a tym samym łatwiej zapamiętuje
i potrafi odwołać się do poznanych treści. Zaczyna myśleć twórczo, umiejętnie wykorzystuje i selekcjonuje zdobyte
informacje. Potrafi zinterpretować dzieło sztuki, posługiwać się językiem filmu w omówieniu ekranizacji, rozpoznać
główne formy komunikacji w dramacie, określić rodzaje programów TV, dostrzec zasady organizacji przedstawienia teatralnego i wyrazić swoją opinię.Finałowym efektem tak zorganizowanego kształcenia może być zrealizowanie
metody projektu, która pozwala na kreatywne podejście do zagadnienia - pozostawia dużą swobodę w wyborze
środków i rozwiązań oraz znakomicie przygotowuje do samodzielnych poszukiwań, tak niezbędnych w przygotowaniu
wartościowej prezentacji maturalnej.
Atrakcyjność i efektywność nowoczesnych metod nauczania i uczenia się z wykorzystaniem mediów dostępnych w pracowni polonistycznej jest bezsporna.W opinii ucznia nauka przestaje być uciążliwą koniecznością a lekcje szkolną
nudą. Techniki medialne mogą być wykorzystane podczas każdej lekcji i świetnie zintegrują się z wprowadzanymi treściami uczniowie mogą korzystać z mediów podczas zorganizowanej pracy w grupach lub realizacji instrukcji projektu, służą także
samokształceniu, rozwijaniu zainteresowań, utrwalaniu umiejętności. Stąd już tylko krok do szkolnych sukcesów.
Koncepcja pakietów multimedialnych, postępowa i odpowiadająca potrzebom nowoczesnej szkoły,
jeśli będzie konsekwentnie realizowana i sfinansowana, ma szansę usprawnić pracę nauczyciela, uatrakcyjnić i uczynić
znacznie efektywniejszym proces uczenia się i nauczania. Wykorzystanie mediów wzbogaca proces edukacji humanistycznej o inne teksty kultury. Kluczowym pojęciem staje się wówczas różnorodność wpisana w zawartość
programu nauczania, jak i obecna w metodyce. Dzięki różnorodności metod nauczania można obudzić w uczniach,
pochodzących przecież z różnych środowisk, pragnienie zdobywania wiedzy.
Program nauczania języka polskiego w szkole średniej eksponuje treści związane z korespondencją sztuk, porównywaniem
różnych tekstów kultury. wykorzystanie na lekcjach przekładu intersemiotycznego otworzy możliwość dyskursu
międzykulturowego. Obok tekstów literackich pojawią się dzieła malarskie, filmowe, teatralne. Wykorzystanie
w procesie kształcenia innych tekstów kultury wskazuje na konieczność stosowania metod oglądowych - prezentacji
multimedialnej, pokazu, demonstracji. To metody poszukujące, problemowe, aktywizujące ucznia. Lekcje
języka polskiego powinny pomagać młodemu człowiekowi zrozumieć świat, ukształtować refleksyjnych odbiorców
i uczestników kultury. Aby spełnić to ważne zadanie niezbędne staje się korzystanie z różnorodnych metod nauczania,
wspomaganych wykorzystaniem technik medialnych w nowoczesnej pracowni polonistycznej.
Katarzyna Krawczuk
Centrum Edukacji Ekonomiczno-Handlowej
w Tarnowskich Górach
