Archiwum publikacji
w serwisie Publikacje edukacyjne
Znaczenie rodziny w procesie przygotowania dzieci do racjonalnego wykorzystania czasu wolnego w młodszym wieku szkolnym
Rozpoczęcie nauki szkolnej to wielka zmiana w życiu dziecka. Przejście od dominującej w wieku przedszkolnym zabawy do nauki oznacza pojawienie się nowego poważnego obowiązku zarówno społecznego jak i wobec samego siebie. Od chwili pójścia do szkoły zmienia się gruntownie codzienny tryb życia i zajęć. Obok czasu przeznaczonego na naukę dziecko musi mieć określoną ilość czasu wolnego, która zgodnie z normą higieniczną dla jego wieku stanowi 5-6 godz. W tym okresie czyli między 7-11 rokiem życia jest ono istotą ruchliwą, aktywną, zwróconą przede wszystkim ku światu zewnętrznemu, ku obiektywnej rzeczywistości, którą intensywnie poznaje.
Aby umożliwić prawidłowy rozwój jednostki, który w tym czasie jest
szczególnie silny, należy stworzyć odpowiednie ku temu warunki.
Ważną rolę odgrywa wypoczynek dziecka Rozwój biopsychiczny ucznia
- pisze J.Izdebska (1) - wymaga twórczego działania, wypoczynku,
rozrywki, zaspokajania potrzeb intelektualnych, społecznych, spędzenia
czasu wolnego zgodnie z zainteresowaniami, upodobnieniami i wymogami
higieny pracy szkolnej. Zajęcia wypoczynkowe stanowią właśnie istotny
element rozwoju, gdyż wzbogacają sferę intelektualną, uspołecznioną,
rozwijają fizycznie, a także wprowadzają w świat wartości moralnych i estetycznych.
Na znaczenie wypoczynku dla rozwoju dziecka zwróciła także uwagę
L.Wołoszynowa (2), podkreślając, że jest to okres w którym "psychiczne samopoczucie małego człowieka jako społeczno-uczuciowego dostosowania
się do środowiska zależne od charakteru i przebiegu działań podejmowanych w czasie wolnym odgrywają nie tylko istotną rolę w rozwoju społecznym,
ale warunkują rozwój biologiczny." Młodszy wiek szkolny jest
okresem szczególnie sprzyjającym kształtowaniu kultury wypoczynku.
REKLAMA
Jest to wiek, w którym psychika dziecka jest bardzo plastyczna, zaś
nieduży zasób doświadczeń sprawia, że ukształtowany w tym okresie system
wartości, nawyków pozostawia trwałe ślady. Istotnym środowiskiem
wychowawczym w przygotowaniu dzieci do racjonalnego spędzenia czasu wolnego jest rodzina, będąc pierwszym miejscem odpoczynku, relaksu i zaspokojenia potrzeb wczasowych. J. Maciaszkowa (3) słusznie zwraca uwagę, że "dostarczane przez rodziców wzory wypoczynkowe utrwalają się
tworząc więź rodzinną."Ogólna kultura domu rodzinnego i charakter spędzenia czasu wolnego przez rodziców wpływa na kształtowanie się zainteresowań, ulubionych form zajęć i rozrywki dzieci. Od warunków przez nią stworzonych, przekazanych systemów wartości i nawyków zależeć będzie czy czas wolny będzie poświęcony dobrowolnie wypoczynkowi, rozrywce, rozwojowi osobowości czy stanie się czasem pustym, bezwartościowym dla rozwoju
człowieka."(4)
Aby temu zapobiec należy wdrażać dzieci do racjonalnego wypoczynku
już od najmłodszych lat. J.Kosiewicz (5) sądzi, że istotną rolę odgrywa
właśnie i korzystne podłoże wszelkich decyzji ukształtowane w domu rodzinnym.
Podobnie S.Matias (6) zauważa, że "im bardziej przemyślany
od celu, form i metod działania jest przebieg kierowany wychowania, tym szersze są możliwości przejawiania się samodzielności i inicjatywy oraz
odpowiedniego kierowania sobie zajęć i wypoczynku poza kontrolą i
kierownictwem dorosłych".
Życie rodzinne powoduje, że jego członkowie kształtują przyzwyczajenia,
nawyki zainteresowania, budzą nowe potrzeby i aspiracje. Prawidłowo
stawiane wymagania wytyczają dziecku drogę postępowania, stanowią istotny
element organizacji życia, dotyczą godzin pracy i wypoczynku.
Wychowanie w rodzinie mające na celu wdrożyć człowieka do racjonalnego
i wartościowego wypoczynku powinno zdaniem J.Raczkowskiej (7) obejmować dwa podstawowe etapy:
a) nauczać człowieka wartościowych, sensownych wyborów
b) wyposażyć go w wystarczający zasób umiejętności o charakterze
instrumentalnym, aby mógł się efektywnie rozwijać.
Na znaczenie rodziny w procesie przygotowania dzieci do racjonalnego
wykorzystania czasu wolnego zwrócił uwagę B. H. Jung (8).
Uważa on, że właśnie rodzina ma najsilniejszy wpływ na przekazanie
dzieciom podstawowej orientacji ludycznej, a więc ma wybór form i
warunków wypoczynku. Wspólny rodzinny wypoczynek jest zarówno nauką jak też jedynym z możliwych środków zabudowania i utrzymania kontroli rodzicielskiej. Z tych też względów na rodzinie spoczywają zadania związane
z kształtowaniem wypoczynku dzieci.
Będzie nimi:
- wzbogacenie form wypoczywania przez tworzenie dostępu do atrakcyjnych
zajęć, przedmiotów, możliwości zabawy z rówieśnikami;
- zwracania uwagi dziecka na szanse interesującego wykorzystania godzin
wolnych;
Realizacja omówionych zadań łączy równocześnie z wypełnieniem funkcji
czasu wolnego, których realizacja służy głównie zaspokajaniu aktualnych
potrzeb dziecka, zaś wzajemne przenikanie i uzupełnienie się form wpływa
na rozwój osobowości wychowanka.
Znawca tej problematyki M.Grochociński (9) wymienia:
a) Funkcję percepcyjną - czytelnictwo, słuchanie muzyki, oglądanie
telewizji, kina, teatru itp.
b) Funkcję twórczą - majsterkowanie, modelowanie, fotografowanie,
zajęcia plastyczne
c) Funkcję rekreacyjną - zajęcia sportowe, wycieczki
d) Funkcję uspołeczniającą - działalność społeczna.
Mówiąc o znaczeniu rodziny w procesie przygotowania dzieci do
racjonalnego
wykorzystania czasu wolnego należałoby zwrócić uwagę na czynniki
warunkujące ilość i treść czasu, które poza tym warunkują sposób życia
rodziny i sytuację wychowawczą dziecka. M. Winiarski (10) w swoich
rozważaniach wymienia:
- strukturę życia i jej organizację;
- poziom kultury pedagogicznej rodziców przejawiający się w zasobie ich
wiedzy o wychowaniu i jego uwarunkowaniach;
- poziom kultury czasu wolnego na który składają się elementy podstawowe:
wiedza, poglądy, sprawność, umiejętności, wzory rzeczywistych zachowań
rodziców;
- warunki lokalowe i materialne rodziny.
W zależności od ich funkcjonowania dziecko może mieć albo ułatwione albo
utrudnione warunki pożądanego społecznie rozwoju. Umożliwiają one bowiem,
względnie hamują, dostrzeganie i prawidłową ocenę różnorodnych wartości
w świecie, wyzwalanie się pożądanych motywów i form zachowania.
Uczeń klas początkowych zaczyna dopiero poznawać wartość wypoczynku,
kształtuje zainteresowania nasycające treścią godziny pozostawione
do dyspozycji.
Od warunków jakie w tym procesie stworzy rodzina zależy w znacznej mierze
czy będzie to czas rzeczywiście poświęcony odpoczynkowi, rozrywce,
rozwojowi osobowości.
PRZYPISY
1. Jadwiga Izdebska: Czas wolny dzieci miejskich i wiejskich.(w:) Czas
wolny dzieci i młodzieży w Polsce. Pod red. Krzysztofa Przecławskiego. WSiP, Warszawa 1978, s.24
2. Lidia Wołoszynowa: Psychologia rozwojowa dzieci i młodzieży. PWN,
Warszawa 1982, s.539.
3. Janina Maciaszkowa: Wychowanie w rodzinie. "Problemy Opiekuńczo - Wychowawcze" 1981 r, s.102.
4. Maria Ziemska: Rodzina i dziecko. PWN, Warszawa 1986, s.311.
5. Jerzy Kosiewicz: Czas wolny i rozwój Osobowości.
"Wychowanie fizyczne i zdrowotne" 1995 r., nr4, s.128-131,
6. Stanisław Matias: Problematyka organizacji czasu wolnego dzieci
i młodzieży. Podstawy teoretyczne i wskazówki praktyczne. IKN i
BO, Warszawa 1980, s.129.
7. Jadwiga Raczkowska: Aby potrafili mądrze wykorzystywać czas wolny.
Problemy Opiekuńczo - Wychowawcze" 19814 r., nr 5,
s.213-221.
8. Bohdan H. Jung: Ekonomia czasu wolnego. Zarys problematyki. PWN,
Warszawa 1989, s.202.
9. Marian Grochociński: Przygotowanie dzieci do racjonalnego
wykorzystania
czasu wolnego. W S i P . Warszawa 1979, s. 8.
10. Mikołaj Winiarski: Organizacja czasu wolnego dzieci i młodzieży w
rejonie zamieszkania. W S i P, Warszawa 1979, s.90-91.
11. Jadwiga Izdebska: op.cit.s.27.
Dorota Wicherek
Szkoła Podstawowa w Piwodzie
