Wstęp
Zmagania człowieka z pojęciem zła są tematem wielu dzieł literackich. Zło, jako element uniwersalny, występuje w różnych formach i kontekstach, a sposoby jego postrzegania i przeciwdziałania mu są równie zróżnicowane. W literaturze można znaleźć bogaty przekrój postaw, jakie ludzie przyjmują wobec zła, od bierności po aktywny opór. Niniejsza rozprawka ma na celu ukazanie różnorodności tych postaw na podstawie wybranych lektur.
Rozwinięcie
W „Dżumie” Alberta Camusa obserwujemy, jak mieszkańcy miasta Oran stają w obliczu zarazy. Doktor Rieux, główny bohater, reprezentuje postawę aktywnego oporu wobec zła. Jego nieustająca walka z chorobą, poświęcenie i altruizm są przykładem, jak człowiek może stawić czoła nieszczęściu, nie tracąc przy tym ludzkiej godności i współczucia dla innych. Rieux, mimo świadomości, że dżuma może powrócić, nie ustaje w swoich wysiłkach, co pokazuje, że walka z złem jest niekończącym się zadaniem.
Inną postawę wobec zła prezentuje Gustaw Herling-Grudziński w „Innym świecie”. Autor, opisując swoje doświadczenia z sowieckiego łagru, ukazuje, jak system totalitarny dehumanizuje ludzi, zmuszając ich do walki o przetrwanie w ekstremalnych warunkach. Mimo to, wśród więźniów pojawiają się akty solidarności i wzajemnej pomocy. Postawa bohaterów „Innego świata” pokazuje, że nawet w najcięższych warunkach można zachować ludzkie wartości i stawić opór zdegenerowanemu systemowi.
„Kamienie na szaniec” Aleksandra Kamińskiego to kolejny przykład literacki, w którym bohaterowie przyjmują aktywną postawę wobec zła. Młodzi harcerze, walczący w konspiracji przeciwko okupacji niemieckiej, pokazują, że młodość i odwaga mogą być potężną bronią przeciwko zbrodniom wojennym. Ich determinacja i poświęcenie dla ojczyzny są dowodem na to, że nawet w obliczu śmiertelnego zagrożenia można zachować honor i godność.
W „Lalce” Bolesława Prusa obserwujemy zupełnie inną postawę wobec zła społecznego. Stanisław Wokulski, główny bohater, mimo początkowych chęci zmiany świata i walki z niesprawiedliwością, stopniowo ulega rozczarowaniu i bierności. Jego historia pokazuje, jak trudno jest zmierzyć się z zastanymi strukturami społecznymi i jak łatwo jest stać się ofiarą własnych ideałów. Wokulski, choć bogaty i wpływowy, nie jest w stanie przełamać barier klasowych i społecznych, co prowadzi go do osobistej tragedii.
„Pan Tadeusz” Adama Mickiewicza, choć dzieło o zupełnie innym charakterze, również zawiera refleksje na temat postaw wobec zła. Konflikt między Soplicami a Horeszkami, choć osadzony w realiach szlacheckich sporów, ukazuje, jak dawne urazy i niesprawiedliwości mogą zatruwać relacje międzyludzkie. Dopiero pojednanie i wybaczenie, symbolizowane przez małżeństwo Zosi i Tadeusza, pokazują drogę do przezwyciężenia zła przez miłość i zrozumienie.
Zakończenie
Analiza wybranych lektur szkolnych pokazuje, że postawy wobec zła są zróżnicowane i zależą od wielu czynników, takich jak osobowość bohatera, kontekst historyczny czy społeczny. Od aktywnego oporu, przez solidarność i pomoc, po bierność i rozczarowanie – każda z tych postaw ma swoje uzasadnienie w danych okolicznościach. Warto jednak pamiętać, że literatura, poprzez prezentowanie różnych sposobów radzenia sobie z złem, uczy nas empatii, odwagi i odpowiedzialności za świat, w którym żyjemy.