16 maja 1973 roku – tekst wiersza
Autor: Wisława Szymborska
Jedna z tych wielu dat,
kóre nie mówią mi już nic.
Dokąd w tym dniu chodziłam.
co robiłam – nie wiem.
Gdyby w pobliżu popełniono zbrodnię
– nie miałabym alibi.
Słońce błysło i zgasło
poza moją uwagą.
Ziemia się obróciła
bez wzmianki w notesie.
Lżej by mi było myśleć,
że umarłam na krótko,
niż że nic nie pamiętam,
choć żyłam bez przerwy.
Nie byłam przecież duchem,
oddychałam, jadłam,
stawiałam kroki,
które było słychać,
a ślady moich palców
musiały zostać na klamkach.
Odbijałam się w lustrze.
Miałam na sobie coś w jakimś kolorze.
Na pewno kilku ludzi mnie widziało.
Może w tym dniu
znalazłam rzecz zgubioną wczesniej.
Może zgubiłam znalezioną później.
Wypełniały mnie uczucia i wrażenia.
Teraz to wszystko
jak kropki w nawiasie.
Gdzie się zaszyłam,
Gdzie się pochowałam –
to nawet niezła sztuczka
tak samej sobie zejśc z oczu.
Potrząsam pamięcią –
może coś w jej gałęziach
uśpione od lat
poderwie się z furkotem.
Nie.
Najwyraźniej za dużo wymagam,
bo aż jednej sekundy.
Kluczowe informacje
- Tytuł i autorka: Wiersz nosi tytuł „Dnia 16 maja 1973 roku” i został napisany przez Wisławę Szymborską, polską poetkę, laureatkę Nagrody Nobla.
- Data publikacji: Utwór został wydany w 1993 roku jako część tomiku poezji.
- Tematyka: Wiersz porusza temat przemijania i zapominania, odnosząc się do konkretnej daty, która nie niesie już żadnych wspomnień dla autorki.
- Styl: Utwór charakteryzuje się prostotą i bezpośredniością, co jest typowe dla twórczości Szymborskiej.
- Motyw zapomnienia: Centralnym motywem wiersza jest zapomnienie codziennych wydarzeń, które nie zostawiły śladu w pamięci.
- Refleksyjność: Wiersz skłania do refleksji nad tym, jak wiele dni w naszym życiu przemija bez znaczenia, stając się niepamiętanymi.
- Forma: Wiersz jest napisany wierszem wolnym, bez rymów, co podkreśla jego refleksyjny i intymny charakter.
- Dostępność: Wiersz jest dostępny online i można go znaleźć na różnych stronach poświęconych literaturze oraz w serwisie YouTube.
- Interpretacja: Interpretacje wiersza mogą się różnić, ale często skupiają się na uniwersalnym doświadczeniu utraty pamięci o codziennych wydarzeniach.
- Wpływ na czytelnika: Wiersz może wywołać u czytelnika refleksję nad własnym życiem i tym, co zostanie zapamiętane, a co zostanie zapomniane.
Pierwsza zwrotka – zapomnienie jako codzienność
Wiersz „Dnia 16 maja 1973 roku” Wisławy Szymborskiej rozpoczyna się od konstatacji, że istnieją daty, które nie niosą ze sobą żadnych wspomnień. Autorka przyznaje, że nie pamięta, co robiła w tym konkretnym dniu. Brak pamięci o tak z pozoru błahych wydarzeniach może być odczytany jako metafora ludzkiej skłonności do zapominania i niezauważania przemijania czasu. Szymborska podkreśla, że niektóre dni w naszym życiu są tak nieistotne, że nie zostawiają śladu w naszej świadomości, co może prowadzić do refleksji nad tym, co w życiu jest naprawdę ważne.
Brak alibi, o którym mowa w wierszu, sugeruje, że życie toczy się niezależnie od naszej świadomości i pamięci. Można to interpretować jako przestrogę przed życiem w rutynie, która sprawia, że dni stają się nierozróżnialne i tracą swój indywidualny charakter. Szymborska zwraca uwagę na fakt, że niepamięć może nas uczynić bezimiennymi i nieobecnymi w naszym własnym życiu.
Druga zwrotka – niezauważalność codzienności
W drugiej zwrotce Szymborska kontynuuje temat niezauważalności codziennych zdarzeń. Słońce, które błysło i zgasło, oraz obrót Ziemi, które odbyły się poza uwagą autorki, są przykładami codziennych, naturalnych zjawisk, które często są ignorowane. Ta nieuwaga wobec zjawisk przyrodniczych jest równoznaczna z nieuwagą wobec własnego życia. Autorka podkreśla, że nawet najbardziej podstawowe i nieodłączne elementy naszego doświadczenia mogą umknąć naszej uwadze i nie znaleźć odzwierciedlenia w naszej pamięci.
Wzmianka o braku notatek w notesie może być rozumiana jako symbol naszej próby zachowania wspomnień i doświadczeń. Notes reprezentuje próbę uchwycenia chwili, która jednak okazuje się niewystarczająca wobec ogromu codziennych doświadczeń. Autorka sugeruje, że nasze próby zapisywania i pamiętania są skazane na niepowodzenie, ponieważ życie jest zbyt bogate i złożone, by można było je w pełni udokumentować.
Trzecia zwrotka – próba odnalezienia siebie w przeszłości
W trzeciej zwrotce Szymborska wyraża niepokój związany z brakiem pamięci o własnym życiu. Porównanie do stanu śmierci na krótko jest silnym obrazem, który podkreśla, że zapomnienie może być równie przerażające co śmierć. Autorka wyraża trudność z akceptacją faktu, że mogła żyć bez świadomości własnych czynów. To podkreśla wartość świadomego doświadczania życia i wagi, jaką przywiązujemy do osobistych wspomnień.
Autorka przypomina, że nie była duchem – miała fizyczne obecność w świecie, oddychała, jadła, poruszała się. Te działania pozostawiały ślady, które są dowodem na jej istnienie. Ślady palców na klamkach i odbicie w lustrze to metafory materialnych dowodów naszej obecności, które jednak nie zawsze przekładają się na trwałe wspomnienia. Autorka zwraca uwagę na paradoks między fizyczną obecnością a psychiczną nieobecnością.
Czwarta zwrotka – nieuchwytność wspomnień
W czwartej zwrotce Szymborska kontynuuje rozważania nad nieuchwytnością wspomnień. Uczucia i wrażenia, które wypełniały ją w dniu 16 maja 1973 roku, teraz są jedynie jak „kropki w nawiasie” – małe, nieistotne i łatwe do przeoczenia. Autorka podkreśla ulotność doświadczeń, które kiedyś wydawały się ważne, a teraz są ledwie zauważalne w ogólnym obrazie życia.
Pytania o to, gdzie się „zaszyła” lub „pochowała”, sugerują, że autorka próbuje odnaleźć siebie w przeszłości, ale napotyka na trudności. Sztuczka zejścia samej sobie z oczu może być interpretowana jako nieumyślne zatracenie się w codzienności, które prowadzi do utraty poczucia własnej tożsamości. Autorka wyraża frustrację wynikającą z niezdolności do odtworzenia przeszłości, co może być odczytane jako komentarz do ogólnoludzkiej kondycji.
Ostatnia zwrotka – akceptacja niepamięci
W ostatniej zwrotce Szymborska przyznaje, że za dużo wymaga od swojej pamięci, oczekując, że zachowa każdą sekundę życia. To wyznanie może być odczytane jako akceptacja ludzkiej niepamięci i ograniczeń naszego umysłu. Autorka zdaje się godzić z faktem, że nie wszystkie chwile zostaną zachowane, a niektóre dni będą trwale zapomniane.
Brak furkotu w gałęziach pamięci sugeruje, że niektóre wspomnienia są tak głęboko ukryte lub nieistotne, że nie można ich już odzyskać. Niepamięć staje się więc nieodłączną częścią ludzkiego doświadczenia, a wiersz Szymborskiej staje się refleksją nad tym, jak wiele z naszego życia przemija bez śladu. Autorka zachęca czytelnika do refleksji nad własnym życiem i tym, co w nim pozostaje, a co zostaje zapomniane.
Budowa wiersza
Wiersz „Dnia 16 maja 1973 roku” autorstwa Wisławy Szymborskiej charakteryzuje się prostą i oszczędną formą. Jest napisany wierszem wolnym, co oznacza brak regularnego rytmu i rymów. Struktura utworu jest luźna, co pozwala na swobodny przepływ myśli i refleksji. Wiersz składa się z kilku strof, które nie są jednolite pod względem długości wersów ani ich liczby, co dodatkowo podkreśla jego intymny i refleksyjny charakter.
Gatunek i rodzaj literacki
Utwór „Dnia 16 maja 1973 roku” należy do rodzaju literackiego liryki. Wiersz ten nie wpisuje się w konkretny, klasyczny gatunek liryki, ale można go uznać za poemat liryczny, który jest wyrazem osobistych przeżyć, refleksji i uczuć autorki. Wiersz Szymborskiej jest przykładem liryki osobistej, gdzie podmiot liryczny dzieli się z czytelnikiem swoimi przemyśleniami na temat zapomnienia i przemijania.
Środki stylistyczne
W wierszu „Dnia 16 maja 1973 roku” Wisława Szymborska wykorzystuje różne środki stylistyczne, które wzmacniają przekaz i nadają głębi jej poezji. Oto niektóre z nich:
- Pytania retoryczne – „Gdzie się zaszyłam, Gdzie się pochowałam” – skłaniają do refleksji i podkreślają zagadkowość zapomnienia.
- Porównanie – „jak kropki w nawiasie” – obrazuje ulotność i nieistotność wspomnień z danego dnia.
- Metafora – „to nawet niezła sztuczka tak samej sobie zejść z oczu” – metafora zapomnienia jako magicznego triku.
- Epitet – „uśpione od lat” – podkreśla długość czasu, przez który wspomnienia pozostawały nieaktywne.
- Personifikacja – „pamięć… może coś w jej gałęziach” – nadaje pamięci cechy żywego organizmu.
Krótka notka biograficzna autora
Wisława Szymborska (1923-2012) była jedną z najbardziej znaczących postaci w polskiej poezji XX wieku. Jej twórczość, choć niezwykle bogata i różnorodna, często charakteryzuje się ironią, subtelnym humorem oraz głęboką refleksyjnością. Szymborska była laureatką wielu prestiżowych nagród, w tym Nagrody Nobla w dziedzinie literatury w 1996 roku za „poetycką twórczość, która z ironiczną precyzją pozwala historycznemu i biologicznemu istnieniu człowieka stać się rozpoznawalnym”.
Jej poezja jest przystępna i bliska codziennemu doświadczeniu, a jednocześnie pełna głębi i uniwersalnych prawd o ludzkiej naturze. Szymborska była mistrzynią języka, potrafiła w niezwykły sposób łączyć prostotę z filozoficznym przesłaniem, co sprawia, że jej wiersze są cenione przez czytelników na całym świecie. Jej dzieła zostały przetłumaczone na wiele języków, a poezja pozostaje aktualna i inspirująca dla kolejnych pokoleń.