A jak poszedł król na wojnę – tekst wiersza
Autor: Maria Konopnicka
A jak poszedł król na wojnę,
Grały jemu surmy zbrojne,
Grały jemu surmy złote
Na zwycięstwo, na ochotę…
A jak poszedł Stach na boje,
Zaszumiały jasne zdroje,
Zaszumiało kłosów pole
Na tęsknotę, na niedolę…
A na wojnie świszczą kule,
Lud się wali jako snopy,
A najdzielniej biją króle,
A najgęściej giną chłopy.
Szumią orły chorągwiane,
Skrzypi kędyś krzyż wioskowy…
Stach śmiertelną dostał ranę,
Król na zamek wraca zdrowy…
A jak wjeżdżał w jasne wrota,
Wyszła przeciw zorza złota
I zagrały wszystkie dzwony
Na słoneczne świata strony.
A jak chłopu dół kopali,
Zaszumiały drzewa w dali.
Dzwoniły mu przez dąbrowę
Te dzwoneczki, te liliowe…
Kluczowe informacje
Wiersz „A jak poszedł król na wojnę” Marii Konopnickiej jest jednym z jej najbardziej znanych utworów, obok „Roty”. Opublikowany w 1885 roku, przedstawia kontrastowe podejście do wojny, ukazując różnice między życiem króla a życiem zwykłego chłopa, Stacha, na tle wojennych wydarzeń.
- Tematyka: Utwór porusza temat wojny, jednak robi to w sposób, który podkreśla kontrast między doświadczeniem władcy a doświadczeniem zwykłego człowieka. Wiersz ukazuje, jak różnie wojna jest postrzegana przez króla, dla którego jest ona okazją do chwały, i przez chłopa, dla którego jest tragedią.
- Bohaterowie: Dwa główne postacie to król i chłop (Stach). Król, idący na wojnę, jest witany grą surm i ma nadzieję na zwycięstwo, podczas gdy Stach, reprezentujący zwykłych ludzi, doświadcza bezpośrednio okrucieństwa i tragedii wojny.
- Motywy: Wiersz wykorzystuje motywy kontrastu między królem a chłopem, pokazując różnice w ich doświadczeniach wojennych. Ponadto, motyw orłów chorągwianych i świszczących kul podkreśla zarówno heroizm, jak i brutalność wojny.
- Styl: Konopnicka używa prostego, ale wyrazistego języka, aby przekazać głębokie emocje i refleksje na temat wojny. Styl wiersza jest bezpośredni i obrazowy, co pozwala czytelnikowi na łatwe zrozumienie przekazu.
- Rola kontrastu: Kontrast między królem a chłopem jest kluczowym elementem wiersza, służącym do ukazania nierówności społecznych i różnych perspektyw na wojnę. Wiersz pokazuje, jak wojna, będąca dla jednych źródłem chwały, dla innych jest przyczyną cierpienia i śmierci.
Interpretacja pierwszej zwrotki
W pierwszej zwrotce wiersza Marii Konopnickiej „A jak poszedł król na wojnę” mamy do czynienia z obrazem władcy, którego wyprawa na wojnę jest ujęta w ramy uroczystości i patosu. Surmy zbrojne i surmy złote grające na jego cześć symbolizują chwałę, prestiż oraz oczekiwanie na triumf. Są one metaforą władzy i majestatu, które towarzyszą królowi. Muzyka instrumentów dętych, często kojarzona z uroczystymi wydarzeniami, tutaj akompaniuje królowi w drodze na pole bitwy, co sugeruje, że wojna jest dla niego kolejnym przedsięwzięciem, w którym może wykazać się męstwem i zdobyć sławę.
Użycie słowa „na ochotę” wskazuje na entuzjazm i gotowość do walki, jaką król wykazuje przed bitwą. Jest to kontrastujące z następującymi zwrotkami, które ukazują wojnę z perspektywy zwykłego człowieka. W tej części utworu Konopnicka podkreśla dystans społeczny i emocjonalny między królem a jego poddanymi, którzy będą ponosić największe koszty konfliktu.
Interpretacja drugiej zwrotki
W drugiej zwrotce następuje zmiana perspektywy. Przedstawiony zostaje Stach, który jest reprezentantem prostego ludu, idącego na wojnę. W odróżnieniu od króla, któremu towarzyszyła muzyka surm, Stacha otacza natura – zaszumiały jasne zdroje, zaszumiało kłosów pole. Te dźwięki są bardziej subtelne i melancholijne, co sugeruje, że dla zwykłego człowieka wojna nie jest okazją do chwały, lecz źródłem tesknoty i niedoli. Szum przyrody może być interpretowany jako cichy lament nad nadchodzącym cierpieniem i stratą, która jest nieodłącznym elementem wojny dla tych, którzy faktycznie będą walczyć i umierać.
W tej części wiersza Konopnicka podkreśla ludzką stronę konfliktu, kontrastując ją z bezosobowym i odległym podejściem króla. Stach, jako każdy chłop, nie ma innej opcji, jak tylko podążać za rozkazami, co jest jego tragicznym losem. Wiersz w subtelny sposób krytykuje podziały społeczne i wskazuje na niesprawiedliwość, jaką jest zmuszanie prostych ludzi do walki w wojnach, które są często wynikiem ambicji i interesów władzy.
Interpretacja trzeciej zwrotki
Trzecia zwrotka wiersza „A jak poszedł król na wojnę” ukazuje brutalną rzeczywistość wojny. Świszczą kule, a lud się wali jako snopy, co jest silnym obrazem śmierci na polu bitwy. Porównanie upadających ludzi do ścinanych snopów zboża podkreśla mechaniczność i bezosobowość zabijania w wojnie, a także redukcję człowieka do roli trybika w maszynie wojennej. W tym kontekście śmierć staje się rutynową i odczłowieczoną.
Wers „A najdzielniej biją króle, A najgęściej giną chłopy” to kluczowy moment wiersza, który wyraźnie pokazuje kontrast między elitami a zwykłymi żołnierzami. Królowie, choć przedstawiani jako dzielni, często znajdują się z dala od bezpośredniego niebezpieczeństwa, podczas gdy to chłopi – prosty lud – najczęściej padają ofiarą wojny. Jest to gorzka refleksja na temat nierówności społecznych i kosztów wojny, które ponoszą najubożsi i najmniej wpływowi.
Interpretacja czwartej zwrotki
Czwarta zwrotka przynosi konkluzję losów obu bohaterów. Stach śmiertelną dostał ranę, co oznacza, że jego udział w wojnie kończy się tragicznie. Śmierć zwykłego żołnierza jest przedstawiona jako nieuchronna i anonimowa, w przeciwieństwie do powrotu króla, który wraca zdrowy. Ta dysproporcja w losach bohaterów jeszcze bardziej podkreśla niesprawiedliwość i absurd wojny.
Wersy o orłach chorągwianych i skrzypiącym krzyżu wioskowym nawiązują do symboliki narodowej i religijnej. Orły na chorągwiach mogą symbolizować dążenie do wolności i niepodległości, natomiast skrzypiący krzyż to znak cierpienia i ofiary. Obrazy te są kontrastem między ideologią a rzeczywistością wojenną, gdzie ideały często zderzają się z okrucieństwem i bezsensem konfliktu.
Interpretacja piątej zwrotki
W piątej zwrotce wiersza powraca motyw triumfalnego powrotu króla. Wjeżdżał w jasne wrota, co wskazuje na powrót do bezpiecznego i bogatego życia w zamku. Zorza złota i grające dzwony to symbole radości i uroczystości, które są w kontraście do smutku i żałoby, jakie towarzyszą śmierci Stacha. Dzwony, które grają na cześć króla, są odzwierciedleniem społecznego uznania i chwały, jaką otrzymuje po powrocie z wojny.
Te obrazy podkreślają, jak bardzo różni się doświadczenie wojny dla tych na szczycie hierarchii społecznej i tych na jej dnie. Król, mimo uczestnictwa w wojnie, wraca do życia pełnego splendoru, podczas gdy Stach i jego rodzina muszą zmierzyć się z konsekwencjami śmierci i straty. Wiersz w subtelny sposób krytykuje niesprawiedliwość społeczną, która pozwala na to, by jedni byli fetowani, a inni zapomniani.
Interpretacja szóstej zwrotki
Ostatnia zwrotka wiersza „A jak poszedł król na wojnę” kontrastuje śmierć Stacha z triumfem króla. Chłopu dół kopali wskazuje na przygotowania do pochówku zwykłego żołnierza, który zginął na wojnie. Jest to moment pełen smutku i refleksji nad losem tych, którzy zostali poświęceni na ołtarzu wojennych ambicji.
Zaszumiały drzewa w dali i dzwoneczki liliowe to obrazy, które przywołują atmosferę żałoby i pamięci o zmarłym. W przeciwieństwie do głośnych dzwonów witających króla, tutaj mamy do czynienia z cichym, niemal niesłyszalnym dźwiękiem natury, który towarzyszy pochówkowi Stacha. Jest to symboliczne ukazanie, że śmierć prostego człowieka pozostaje niezauważona przez społeczeństwo, a jego ofiara jest szybko zapominana.
W ten sposób Maria Konopnicka w swoim wierszu tworzy mocny komentarz społeczny, krytykując nierówności i pokazując, jak różne mogą być losy ludzi w czasie wojny. Wiersz ten jest ponadczasowym przypomnieniem o ludzkich kosztach konfliktów i o tym, że wojna, choć może być źródłem chwały dla nielicznych, dla wielu jest przede wszystkim źródłem cierpienia i tragedii.
Budowa wiersza
Wiersz „A jak poszedł król na wojnę” autorstwa Marii Konopnickiej charakteryzuje się regularną budową. Składa się z szeregu strof, które tworzą spójną całość, ukazując kontrastowe obrazy wojny. Każda strofa skupia się na innym aspekcie doświadczenia wojennego, od wyjścia na wojnę, poprzez jej brutalną rzeczywistość, aż po powrót i śmierć. Wiersz posiada rytmiczny i melodyjny charakter, co jest typowe dla poezji Konopnickiej.
Gatunek i rodzaj literacki
Utwór Marii Konopnickiej „A jak poszedł król na wojnę” należy do rodzaju literackiego liryki. Wiersz ten można zaklasyfikować jako pieśń lub balladę, ze względu na jego narracyjny charakter i wyraźny przekaz moralny. Pieśń ta, poprzez swoją formę i treść, niesie ze sobą głębokie refleksje na temat wojny i jej konsekwencji dla różnych warstw społecznych.
Środki stylistyczne
Maria Konopnicka w swoim wierszu wykorzystuje różnorodne środki stylistyczne, które wzmacniają przekaz i budują nastrój utworu. Oto niektóre z nich:
- Metafory – np. „surmy zbrojne”, które symbolizują wojenną atmosferę i nadchodzące bitwy.
- Epitety – „surmy złote”, „jasne zdroje”, „świszczą kule”, które służą do szczegółowego opisu i podkreślenia kontrastu między światem króla a światem chłopa.
- Porównania – ludzie walący się „jako snopy” obrazują tragiczne skutki wojny i bezosobowy charakter śmierci na polu bitwy.
- Symbolika – „orły chorągwiane” i „krzyż wioskowy” symbolizują patriotyzm i religijność, które są obecne w kontekście wojennym.
- Onomatopeje – „szumią”, „skrzypi”, „zaszumiały”, które oddają dźwięki otoczenia i wojny, wzmacniając wrażenia czytelnika.
- Antyteza – kontrast między powrotem króla a śmiercią chłopa, podkreślający nierówności społeczne.
Maria Konopnicka – notka biograficzna
Maria Konopnicka (1842-1910) była jedną z najwybitniejszych postaci polskiej literatury przełomu XIX i XX wieku. Była poetką, nowelistką, tłumaczką i działaczką społeczną. Jej twórczość charakteryzuje się głębokim humanizmem, patriotyzmem oraz zaangażowaniem w obronę praw kobiet i dzieci. Konopnicka jest autorką wielu utworów dla dzieci i młodzieży, w tym znanych wierszy takich jak „Rota” czy „Na jagody”.
Twórczość Konopnickiej odzwierciedlała także jej silne przekonania społeczne i polityczne. Była aktywną uczestniczką życia publicznego, walcząc o równouprawnienie i przeciwko zaborcom. Jej utwory często poruszają tematykę narodową, społeczną i moralną, co czyni ją ważną postacią w kanonie literatury polskiej.