Afisz „Wesela” – tekst wiersza
Autor: Stanisław Baliński
Patrzcie. Rok dziewięćsetny. Już żyrandol gorze
Błyszczy czerwień foteli i złocone loże
I słychać podniesiony gwar amfiteatru.
Znany krytyk niedbale zasiadł w rzędzie pierwszym:
„Wyspiański! Co za nuda! Trzy godziny wierszy!”
Powoli światła gasną, scena się otwiera.
I zaczyna się wielka, tragiczna premiera.
Widzę chatę weselną, groźną, roztańczoną,
Rozpolitycznioną i niedopełnioną.
Widzę stół porzucony w żałobnej świec bieli
I czarne oko sadu, co wgląda do chaty.
I widzę, jak nadciąga długi szal Racheli,
Zaplątany w jabłonie, słomę, mrok i kwiaty.
I to wszystko wytwarza taki dreszcz wśród gości,
Że dają się omotać godziną wielkości
I przechodzą, jak widma, w roztańczonym szumie
Z czarnej kulisy marzeń na estradę sumień.
I widzę ten korowód na swojskim weselu,
Między nocą, a świtem w półmrokach niebieskich,
Widzę oczami ojca i przyjaciół wielu,
Kotarbińskich, Czajkowskich, Feldmanów, Walewskich,
którzy byli tej nocy na zamarłej sali
I potem całe życie już o tym gadali.
Pisując życiorysy, wielu wśród mieszczańskich
Krytyków – o poecie – mówili, że jest blady.
Ale naprawdę blady z tej wielkiej gromady
Był Baudelaire, może Poe, z Polaków – Wyspiański.
Jego oczy od innych były o ton bledsze,
Kiedy stał za kulisą w krakowskim teatrze
I przy dźwiękach widmowej muzyki bez mocy
Kazał snuć się tańczącym dookoła nocy,
Zamykając w tym kręgu księżycowej doli
Ku większej chwale ludzkiej – historię niewoli.
Kluczowe informacje
- Tytuł i jego znaczenie: „Afish” to termin pochodzący z języka francuskiego (affiche), oznaczający plakat lub ogłoszenie. W kontekście „Wesela” może to sugerować, że wiersz dotyczy zapowiedzi lub ogłoszenia wesela, co może być kluczowym elementem fabuły lub metaforą szerszych społecznych czy kulturowych zapowiedzi.
- Autor: Stanisław Baliński, jeśli jest autorem tego wiersza, może wnosić do dzieła swoje osobiste doświadczenia, kulturowe tło oraz literackie zainteresowania. Warto zbadać jego biografię i inne dzieła, aby zrozumieć potencjalne motywy i tematy przewijające się w jego twórczości.
- Motywy i tematy: Wiersz o takim tytule może poruszać tematy związane z tradycją, rodziną, społecznymi oczekiwaniami, miłością, ale także konfliktem pokoleń czy zmianami kulturowymi. Afisz jako forma ogłoszenia może również sugerować publiczny charakter wydarzenia, co otwiera pole do dyskusji na temat prywatności versus życia publicznego.
- Forma i styl: Analiza formy wiersza (np. rytm, rym, struktura strof) i stylu (język, obrazy, metafory) może dostarczyć wglądu w sposób, w jaki autor komunikuje swoje przesłanie i buduje nastrój dzieła.
- Kontekst historyczny i kulturowy: Zrozumienie epoki, w której żył i tworzył Baliński, może być kluczowe dla interpretacji wiersza. Kontekst historyczny i kulturowy może wpływać na tematykę dzieła, sposób przedstawienia postaci oraz na ogólny przekaz.
Interpretacja
Wiersz „Afish „Wesela” autorstwa Stanisława Balińskiego jest złożoną refleksją na temat twórczości Stanisława Wyspiańskiego, zwłaszcza jego dramatu „Wesele”. Wiersz Balińskiego tworzy most między realnym światem a światem sztuki, analizując wpływ dzieł Wyspiańskiego na polską kulturę i świadomość narodową.
Na wstępie autor przywołuje rok 1900, kiedy to dzieje się akcja, odnosząc się bezpośrednio do premiery „Wesela”. Krytyka, która uznaje twórczość Wyspiańskiego za nudną, kontrastuje z następującym obrazem pełnego emocji i głębokiego przekazu, jaki niesie ze sobą dramat. Baliński podkreśla uniwersalność i ponadczasowość dzieła Wyspiańskiego, które pomimo krytyki jest w stanie wywołać głębokie emocje i refleksję.
Widowisko wesela staje się metaforą Polski – kraju rozdartej tożsamości, historii i aspiracji. Baliński wizualizuje chaotyczny, ale zarazem fascynujący obraz wesela, które jest zarówno realnym wydarzeniem, jak i symbolicznym przedstawieniem kondycji narodowej. „Widzę chatę weselną, groźną, roztańczoną, Rozpolitycznioną i niedopełnioną” – te słowa obrazują nie tylko scenę z dramatu, ale także stan kraju na przełomie wieków.
Motyw Racheli i jej szala wprowadza element tragiczny i nieuchronności losu, który splata się z historią Polski. Symbolika szala Racheli, zaplątanego w jabłonie, słomę, mrok i kwiaty, oddaje złożoność i wielowarstwowość polskiego dziedzictwa oraz jego tragiczną historię.
Baliński podkreśla również, jak wydarzenie przedstawione przez Wyspiańskiego stało się legendą, o której mówiły kolejne pokolenia – „I potem całe życie już o tym gadali.” To pokazuje, jak sztuka może wpływać na zbiorową pamięć i świadomość społeczeństwa, stając się częścią jego tożsamości.
W kontekście krytyki literackiej, wiersz Balińskiego stawia Wyspiańskiego w rzędzie wybitnych twórców, takich jak Baudelaire czy Poe, wskazując na jego unikalność i blask geniuszu, który może być niedoceniany przez współczesnych mu krytyków. „Ale naprawdę blady z tej wielkiej gromady Był Baudelaire, może Poe, z Polaków – Wyspiański.” To zdanie podkreśla, że prawdziwa wartość dzieła artystycznego często zostaje dostrzeżona dopiero z perspektywy czasu.
Budowa wiersza
Wiersz Stanisława Balińskiego cechuje się swobodną formą, charakterystyczną dla poezji modernistycznej lub współczesnej. Nie posiada regularnego schematu rymów ani stałego metrum, co pozwala na swobodniejsze przekazywanie emocji i refleksji. Struktura wiersza jest podzielona na zwrotki o różnej długości, co dodatkowo podkreśla jego dynamiczny i narracyjny charakter. Użycie dialogu i bezpośrednie odwołania do sytuacji teatralnej wprowadza czytelnika w specyficzną atmosferę, tworząc wrażenie uczestnictwa w opisywanych wydarzeniach.
Gatunek i rodzaj literacki
Wiersz można zaklasyfikować jako lirykę, ze względu na subiektywny sposób wyrażania uczuć, myśli i refleksji autora. Rodzaj literacki to poezja, która tu służy jako medium do przekazania głębokich przemyśleń na temat sztuki, historii i tożsamości narodowej. Wiersz ma również cechy epopei, ponieważ opowiada o wydarzeniach mających znaczenie dla wspólnoty, odwołując się do historycznych i kulturowych kontekstów.
Środki stylistyczne
Baliński wykorzystuje w swoim wierszu różnorodne środki stylistyczne, takie jak:
- Metafory (np. „czarne oko sadu”, „długi szal Racheli”), które służą budowaniu głębi symbolicznej.
- Personifikacja (np. chaty „roztańczonej, rozpolitycznionej”) nadaje opisywanym obiektom ludzkie cechy, co wzmacnia emocjonalny przekaz.
- Kontrast (początkowa krytyka dzieła Wyspiańskiego kontra jego faktyczny wpływ i wartość) podkreśla różnicę między powszechną percepcją a rzeczywistym znaczeniem sztuki.
- Aluzje kulturowe i historyczne (odniesienia do znanych postaci i wydarzeń) wzbogacają tekst, nadając mu wielowymiarowość.