Alarm – Antoni Słonimski – Tekst i interpretacja

Alarm – tekst wiersza

Autor: Antoni Słonimski

„UWA­GA! Uwa­ga! Prze­szedł!
Koma trzy!”
Ktoś bie­gnie po scho­dach.
Trza­snę­ły gdzieś drzwi.
Ze zgieł­ku i wrza­wy
Dźwięk je­den wy­bu­cha ro­śnie,
Ko­łu­je ję­kli­wie,
Głos sy­ren – w okta­wy
Opa­da – i wzno­si się jęk:
„Ogła­szam alarm dla mia­sta War­sza­wy!”

I ci­sza
Gdzieś z góry
Brzę­czy, brzę­czy, szu­mi i drży.
I pękł
Głu­cho w głąb
Raz, dwa, trzy,
Se­ria bomb.

To gdzieś da­lej. nie ma oba­wy.
Pew­nie Pra­ga.
A te­raz bli­żej, jesz­cze bli­żej.
Tuż, tuż.
Krzyk jak strzęp krwa­wy.
I ci­sza, ci­sza, któ­ra się wzma­ga.
„Uwa­ga! Uwa­ga!
Od­wo­łu­ję alarm dla mia­sta War­sza­wy!”

Nie, tego alar­mu nikt już nie od­wo­ła.
ten alarm trwa.
Wyj­cie, sy­re­ny!
Bij­cie, wer­ble, płacz­cie, dzwo­ny ko­ścio­łów!
Niech gra
Or­kie­stra mar­sza spod Wa­gram,
Spod Jeny.
Chwyć­cie ten jęk, re­gi­men­ty,
Ba­ta­lio­ny – ar­ma­ty i tan­ki,
niech buch­nie,
Niech trwa
W pło­mie­niu świę­tym „Mar­sy­lian­ki”!

Kie­dy w po­łu­dnie lu­dzie wy­cho­dzą z ko­ścio­ła
Kie­dy po nie­bie wiatr ob­ło­ki gna,
Kie­dy na Pa­ryż ciem­ny spa­da sen,
Któż mi tak cią­gle na­słu­chi­wać każe?
Któż to mnie bu­dzi i woła?

Sły­szę szum noc­nych na­lo­tów.
Pły­ną nad mia­stem. To nie sa­mo­lo­ty.
Pły­ną zbu­rzo­ne ko­ścio­ły,
Ogro­dy zmie­nio­ne w cmen­ta­rze,
Ru­iny, gru­zy, zwa­li­ska,
Uli­ce i domy zna­jo­me z dzie­cin­nych lat,
Trau­gut­ta i Świę­to­krzy­ska,
Nie­ca­ła i Nowy Świat.
I pły­nie mia­sto na skrzy­dłach sła­wy,
I spa­da ka­mie­niem na ser­ce. Do dna.
Ogła­szam alarm dla mia­sta War­sza­wy.
Niech trwa!

Kluczowe informacje

• Motyw wojny i zniszczenia: Wiersz opisuje bombardowania Warszawy w 1939 roku, przedstawiając obraz miasta pogrążonego w ruinach. Słonimski używa metafor i porównań, aby oddać skalę zniszczeń i emocjonalny wpływ, jaki wywierały one na mieszkańców.
• Dynamika i napięcie: Użycie krótkich zdań, częste powtórzenia oraz onomatopeje (np. „Trzasnęły gdzieś drzwi”) wzmacniają poczucie nagłego zagrożenia i chaosu. Dynamika wiersza oddaje przyspieszone bicie serca i adrenalinę towarzyszącą alarmowi.
• Atmosfera strachu: „Ktoś biegnie po schodach”, „Ogłaszam alarm dla miasta Warszawy!” – te fragmenty budują atmosferę strachu i niepewności. Słonimski mistrzowsko oddaje uczucie zagrożenia, które opanowało mieszkańców Warszawy.
• Symbolika: Wiersz jest bogaty w symbolikę. „Płyną zburzone kościoły, Ogrody zamienione w cmentarze” – te wersy symbolizują nie tylko fizyczne zniszczenia, ale również duchową stratę i przemianę miasta.

Interpretacja

„Alarm” Antoniego Słonimskiego jest głęboko emocjonalnym i poruszającym wierszem, który przedstawia zmagania mieszkańców Warszawy podczas II wojny światowej, konkretnie podczas niemieckich nalotów bombowych. Wiersz ten, poprzez swoją formę i treść, oddaje uczucia strachu, niepewności, ale i niezłomnej determinacji ludzi stojących w obliczu zagrożenia życia.

Pierwsze strofy wiersza bezpośrednio wprowadzają nas w atmosferę napięcia i niepokoju, które ogarnia miasto w momencie ogłoszenia alarmu. Słonimski używa krótkich, przerywanych zdań i dynamicznych opisów, by oddać nagłość i chaos towarzyszący nalotom. „UWAGA! Uwaga! Przeszedł! Koma trzy!” – te słowa natychmiast rzucają czytelnika w wir wydarzeń, pozostawiając mało miejsca na wątpliwość co do powagi sytuacji.

Centralnym motywem wiersza jest alarm – zarówno dosłowny, jako sygnał ostrzegający mieszkańców przed zbliżającym się niebezpieczeństwem, jak i metaforyczny, jako trwały stan gotowości i napięcia, z którym muszą się zmierzyć ludzie. Słonimski podkreśla, że choć alarm może zostać oficjalnie odwołany, jego echo pozostaje w sercach i umysłach ludzi, stając się nieodłączną częścią ich codzienności.

Interesującym aspektem jest sposób, w jaki autor łączy lokalne doświadczenia z uniwersalnym przesłaniem o wojnie i jej skutkach. Przez przywołanie znanych miejsc Warszawy, takich jak ulice Traugutta i Świętokrzyska, Słonimski buduje osobisty i intymny obraz miasta, które jest nie tylko tłem dla opowieści, ale również jednym z jej bohaterów.

W ostatniej części wiersza, Słonimski przechodzi od opisu fizycznego zniszczenia do bardziej refleksyjnego tonu, rozważając trwały wpływ wojny na psychikę i ducha ludzkiego. „Kiedy w południe ludzie wychodzą z kościoła” – ten wers otwiera serię pytań o pamięć, strach i nieustające poczucie zagrożenia, które towarzyszą mieszkańcom miasta nawet w czasie pozornej normalności.

„Alarm” Słonimskiego jest zatem nie tylko dokumentem historycznym, ale także głęboką refleksją nad ludzką kondycją w czasach kryzysu. Wiersz ten zmusza do zastanowienia się nad ceną wojny, pamięcią o niej oraz sposobami, w jakie ludzie próbują odnaleźć sens i nadzieję w najtrudniejszych momentach swojego życia.

Budowa wiersza

Wiersz „Alarm” autorstwa Antoniego Słonimskiego jest utworem lirycznym, który nie podąża za klasyczną strukturą stroficzności. Zamiast tego, prezentuje się jako ciągły zapis przeżyć i obserwacji, przerywany jedynie krótkimi, chwytliwymi frazami, które podkreślają nagłość i dramatyzm sytuacji. Utwór nie posiada regularnego schematu rymów, co dodatkowo wzmacnia jego ekspresyjny charakter i podkreśla chaos towarzyszący bombardowaniom.

Gatunek i rodzaj literacki

Antoni Słonimski w swoim wierszu „Alarm” wykorzystuje lirykę, aby wyrazić głębokie emocje i refleksje dotyczące wojennych realiów. Wiersz ten może być zaliczony do poematów lirycznych, które charakteryzują się bezpośrednim przekazem emocjonalnym i często odnoszą się do konkretnych wydarzeń historycznych lub osobistych przeżyć autora.

Środki stylistyczne

• Onomatopeja – „Trzasnęły gdzieś drzwi” – naśladuje dźwięk zamykanych drzwi, co wzmacnia wrażenie nagłości i niebezpieczeństwa.
• Metafora – „Krzyk jak strzęp krwawy” – porównuje krzyk do krwawego strzępu, co oddaje brutalność i przemoc wojny.
• Personifikacja – „I cisza, która się wzmacnia” – nadanie ciszy cech ludzkich, co podkreśla jej obecność i ciężar w kontekście wojennych wydarzeń.
• Symbolika – „Płyną zburzone kościoły, Ogrody zamienione w cmentarze” – symbolizuje zniszczenie i przemianę miasta w wyniku działań wojennych.
• Powtórzenia – „Uwaga! Uwaga!” oraz „Ogłaszam alarm dla miasta Warszawy” – wzmacniają poczucie pilności i niebezpieczeństwa.
• Apostrofa – „Wyjdźcie, syreny! Bicie, werble, płaczcie, dzwony kościołów!” – bezpośredni zwrot do przedmiotów, które mają wyrazić emocje i wezwać do działania.

Antoni Słonimski – notka biograficzna

Antoni Słonimski (1895-1976) był wybitnym polskim poetą, prozaikiem, krytykiem literackim i publicystą. Jego twórczość obejmuje wiele gatunków literackich, od poezji, przez dramaty, aż po felietony i eseje. Słonimski był jednym z czołowych przedstawicieli grupy poetyckiej Skamander, która miała znaczący wpływ na kształtowanie się literatury dwudziestolecia międzywojennego w Polsce.

Twórczość Słonimskiego charakteryzuje się głębokim humanizmem, ironią i satyrą, a także zaangażowaniem społecznym i politycznym. Poeta nie stronił od poruszania trudnych tematów, takich jak wojna czy totalitaryzmy, co znajduje odzwierciedlenie w jego liryce. „Alarm” to przykład wiersza, w którym Słonimski wykorzystuje swoje literackie umiejętności, aby przekazać dramatyzm doświadczeń wojennych i uczcić pamięć o zniszczonej Warszawie.