Bagnet na broń – Władysław Broniewski – Tekst i interpretacja

Bagnet na broń – tekst wiersza

Autor: Władysław Broniewski

Kiedy przyjdą podpalić dom,
ten, w którym mieszkasz – Polskę,
kiedy rzucą przed siebie grom
kiedy runą żelaznym wojskiem
i pod drzwiami staną, i nocą
kolbami w drzwi załomocą –
ty, ze snu podnosząc skroń,
stań u drzwi.
Bagnet na broń!
Trzeba krwi!

Są w ojczyźnie rachunki krzywd,
obca dłoń ich też nie przekreśli,
ale krwi nie odmówi nikt:
wysączymy ją z piersi i z pieśni.
Cóż, że nieraz smakował gorzko
na tej ziemi więzienny chleb?
Za tę dłoń podniesioną nad Polską-
kula w łeb!

Ogniomistrzu i serc, i słów,
poeto, nie w pieśni troska.
Dzisiaj wiersz-to strzelecki rów,
okrzyk i rozkaz:
Bagnet na broń!

Bagnet na broń!
A gdyby umierać przyszło,
przypomnimy, co rzekł Cambronne,
i powiemy to samo nad Wisłą.

Kluczowe informacje

• Autor: Władysław Broniewski, polski poeta znany ze swojego zaangażowania społecznego i politycznego.
• Tematyka: Utwór porusza temat obrony narodowej i gotowości do walki w obliczu zagrożenia.
• Styl: Charakteryzuje się ostrą wymową i powtarzającym się hasłem „Bagnet na broń!”, które podkreśla pilność i determinację.
• Motywy: Wiersz zawiera motywy patriotyzmu, poświęcenia i bohaterstwa, a także odwołuje się do historycznych postaci, jak Cambronne, symbolizujących niezłomność.
• Forma: Jest to wiersz wolny, bez rymów, co nadaje mu charakter manifestu lub rozkazu.
• Przesłanie: Broniewski nawołuje do obrony Polski, podkreślając, że każdy obywatel powinien być gotowy do walki i poświęcenia.
• Kontekst historyczny: Wiersz odnosi się do doświadczeń historycznych Polski, której niepodległość była wielokrotnie zagrożona.

Zagrożenie i wezwanie do obrony

W pierwszej zwrotce wiersza „Bagnet na broń” Władysław Broniewski maluje obraz bezpośredniego zagrożenia dla domu, który jest metaforą Polski. Dom, jako miejsce prywatne i bezpieczne, staje się celem ataku, co jest równoznaczne z atakiem na ojczyznę i jej suwerenność. Poeta używa silnych słów takich jak „podpalić” i „rzucą przed siebie grom”, które mają na celu wywołanie emocji strachu i niepokoju, ale również mobilizacji do działania. Obraz „żelaznego wojska” przywołuje skojarzenia z nieuchronnością i potęgą wroga, który jest bezosobowy i zmechanizowany, co dodatkowo wzmacnia poczucie zagrożenia.

Hasło „Bagnet na broń!” jest imperatywem, wezwaniem do natychmiastowej gotowości do walki. Broniewski podkreśla, że w obliczu takiego zagrożenia nie ma czasu na wahanie – konieczna jest natychmiastowa reakcja. „Stać u drzwi” to gotowość do obrony własnego terytorium, a jednocześnie symbol oporu wobec najeźdźcy. Wzmianka o „snie” może sugerować, że naród jest zaskoczony atakiem, ale mimo to musi szybko zareagować, by przeciwstawić się agresorowi.

Historia krzywd i konieczność poświęcenia

Druga zwrotka wiersza nawiązuje do historycznych doświadczeń Polski, które są pełne krzywd i niesprawiedliwości. „Rachunki krzywd” to metafora długiej historii zmagania się z zewnętrznymi i wewnętrznymi przeciwnościami. Poeta podkreśla, że obce siły nie mogą wymazać tych krzywd, a jedyną odpowiedzią na nie jest ofiara krwi – zarówno dosłownie, w sensie poległych w walce, jak i w przenośni, poprzez cierpienie i poświęcenie narodu. „Wysączymy ją z piersi i z pieśni” to wyraz determinacji do walki, ale również do zachowania pamięci o przelanej krwi poprzez kulturę i sztukę.

Wzmianka o „więziennym chlebie” przypomina o represjach i trudach, jakie Polacy doświadczali w przeszłości. Mimo gorzkich doświadczeń, poeta wzywa do zemsty za każdą niesprawiedliwość – „Za tę dłoń podniesioną nad Polską- kula w łeb!”. To apel o odwet i nieugiętą postawę wobec wroga, który zagraża wolności i niepodległości narodu.

Poeta jako ogniomistrz ducha narodowego

W trzeciej zwrotce Broniewski odwołuje się do roli poety w społeczeństwie, nazywając go „ogniomistrzem i serc, i słów”. Poeta nie jest już tylko twórcą pięknych wersów, ale staje się liderem duchowym, który ma za zadanie wzniecać płomień patriotyzmu i gotowości do walki. W tym kontekście, poezja przestaje być jedynie formą artystycznego wyrazu, a staje się „strzeleckim rowem”, miejscem z którego wydawane są „okrzyk i rozkaz”. To silne przesłanie o sile słowa pisane, które może inspirować i mobilizować do działania.

Hasło „Bagnet na broń!” powraca jako refren, który ma za zadanie wzmocnić poczucie pilności i jedności wśród odbiorców wiersza. Broniewski podkreśla, że w sytuacji zagrożenia, każdy obywatel, niezależnie od swojej roli społecznej, powinien być gotowy do walki i obrony ojczyzny. To wezwanie do jedności narodowej i wspólnego działania w obronie najważniejszych wartości.

Gotowość do ostatecznego poświęcenia

Ostatnia zwrotka wiersza „Bagnet na broń” przywołuje postać generała Pierre’a Cambronne’a, który miał wypowiedzieć słynne „Merde!” (pol. „Gówno!”) w odpowiedzi na wezwanie do kapitulacji podczas bitwy pod Waterloo. To odwołanie do historycznej postaci symbolizuje niezłomność i determinację w obliczu przegranej. Broniewski sugeruje, że nawet w obliczu śmierci, Polacy powinni zachować ducha oporu i nie poddawać się bez walki.

Użycie słów Cambronne’a w kontekście Wisły, rzeki będącej symbolem Polski, ma na celu podkreślenie, że duch oporu jest wpisany w polską tożsamość narodową. Gotowość do umierania za ojczyznę jest przedstawiona jako najwyższy akt patriotyzmu, który należy pamiętać i naśladować. W ten sposób, Broniewski zamyka wiersz mocnym akcentem na poświęcenie i bohaterstwo, które są nieodłącznymi elementami polskiej walki o niepodległość.

Budowa wiersza

Władysław Broniewski w swoim wierszu „Bagnet na broń” stosuje formę wolną, co jest charakterystyczne dla wielu utworów okresu międzywojennego i czasów wojennych. Wiersz nie posiada regularnego schematu rymów ani stałego metrum, co nadaje mu dynamikę i bezpośredniość przekazu. Utwór składa się z kilku strof, które różnią się długością i układem wersów, co może symbolizować chaos i nieprzewidywalność sytuacji wojennej.

Gatunek i rodzaj literacki

Utwór „Bagnet na broń” należy do liryki, a dokładniej do pieśni – gatunku lirycznego, który często wyraża emocje związane z ważnymi wydarzeniami społecznymi lub historycznymi. Pieśń ta ma charakter apelu i nawołuje do obrony ojczyzny, co jest typowe dla utworów o tematyce patriotycznej i wojennej.

Środki stylistyczne

• Apostrofa – bezpośredni zwrot do czytelnika, który ma za zadanie wzmocnić przekaz i zaangażować odbiorcę.
• Metafora – np. „ten, w którym mieszkasz – Polskę”, gdzie dom jest metaforą ojczyzny.
• Symbol – „Bagnet na broń!” jako symbol gotowości do walki i obrony.
• Epifora – powtórzenie „Bagnet na broń!” na końcu wersów, co podkreśla determinację i pilność sytuacji.
• Aluzja historyczna – odwołanie do postaci Cambronne’a, co nadaje wierszowi głębię historyczną.
• Onomatopeja – „kolbami w drzwi załomocą”, naśladująca dźwięk uderzeń w drzwi.

Władysław Broniewski – notka biograficzna

Władysław Broniewski (1897-1962) był jednym z najwybitniejszych polskich poetów okresu międzywojennego oraz czasów II wojny światowej. Jego twórczość charakteryzuje się głębokim zaangażowaniem społecznym i politycznym. Broniewski był świadkiem wielu kluczowych wydarzeń dla Polski, co znalazło odzwierciedlenie w jego poezji, często nacechowanej emocjonalnie i pełnej patriotycznych oraz rewolucyjnych motywów.

Poeta zasłynął jako autor liryków, w których wyrażał swoje poglądy na temat sprawiedliwości społecznej, wolności i niepodległości. Jego poezja, pełna pasji i zaangażowania, często służyła jako głos w obronie tych, którzy byli uciskani i potrzebowali wsparcia. Wiersz „Bagnet na broń” jest jednym z przykładów literatury, która miała na celu inspirować i mobilizować do działania w obronie wartości narodowych.