Bajka – Krzysztof Kamil Baczyński – Tekst i interpretacja

Bajka – tekst wiersza

Autor: Krzysztof Kamil Baczyński

Lu­dzie pro­ści i zbroj­ni, więc smut­ni,
wcho­dzi­li na okrę­ty omsza­łe;
nie­bo gra­ło po­dob­ne do lut­ni
srebr­nej chy­ba i kwia­tem pach­nia­ło.
Od uli­czek rzeź­bio­nych w cie­niu
szła pro­ce­sja czy bia­ły świt
i świer­go­tał jak ptak na ra­mie­niu
ży­wot mą­dry ro­sną­cych lip.
Po­tem mo­rza dzie­li­ły się, tar­ły
szorst­ką skó­rą bo­kiem o bok;
coś wscho­dzi­ło, a po­tem mar­ło,
nie od­gad­nąć: przez dzień czy rok.
Gwiaz­dy były ni­sko jak go­łę­bie.
Lu­dzie smut­ni na­chy­la­li twarz
i szu­ka­li gwiazd praw­dzi­wych w głę­bi
z tym uśmie­chem, któ­ry chy­ba znasz.
Po­tem lądy się otwar­ły jak bra­my,
góry mru­cząc pro­wa­dzi­ły pod ob­łok,
więc rzu­ca­li w fale nie­ba ka­mień,
żeby zmie­rzyć głę­bie nie­ba pod sobą.
I na wia­trów roz­ło­ży­stych wy­dmach
sie­li drze­wek mło­dziut­kich las,
i ma­rzy­li zło­tych dę­bów wid­ma
z tym uśmie­chem, któ­ry chy­ba znasz.
Aż wy­ro­sły krzep­kie i ja­sne,
jak­by wody prze­zro­czy­sty płaszcz,
więc pa­trzy­li jak na ser­ca wła­sne
z tym uśmie­chem któ­ry chy­ba znasz.
No, i sto­larz schy­lał z wol­na gło­wę
i wy­cio­sał przez czas nie­dłu­gi
dla nich won­ne trum­ny dę­bo­we,
a dla sy­nów ich dę­bo­we ma­czu­gi.
Więc ode­szli. Śpie­wał obcy czas.
Więc ode­szli przez po­wie­trza bia­łe stru­gi
z tym uśmie­chem któ­ry do­brze znasz.
23 VI 44 r.
Śpiew z po­żo­gi, 1947

Kluczowe informacje

• Autor: Krzysztof Kamil Baczyński, jeden z najwybitniejszych poetów polskiej literatury wojennej, członek pokolenia Kolumbów.
• Tematyka: Utwór porusza temat ludzkiego cierpienia i walki w kontekście wojny, jednocześnie zachowując uniwersalny charakter przesłania.
• Forma: Wiersz jest napisany w formie wolnej, bez rymów, co podkreśla jego powagę i dramatyzm.
• Motywy: W „Bajce” pojawiają się motywy ludzi prości i zbrojnych, smutnych, wchodzących na okręty, co może symbolizować gotowość do walki i poświęcenia.
• Symbolika: Utwór jest bogaty w symbolikę, odnoszącą się do trudnych wyborów, poświęcenia i nadziei na lepszą przyszłość.
• Przesłanie: „Bajka” Baczyńskiego to przede wszystkim refleksja nad ludzkim losem w obliczu wojny, ale także nad siłą ducha i niezłomnością w walce o lepsze jutro.
• Kontekst historyczny: Wiersz powstał w latach 1942-1944, w okresie II wojny światowej, co ma bezpośredni wpływ na jego tematykę i ton.

Interpretacja

Wiersz „Bajka” Krzysztofa Kamila Baczyńskiego, napisany 23 czerwca 1944 roku, stanowi głęboką refleksję nad ludzkim życiem, przemijaniem oraz cyklicznością istnienia. Baczyński, żyjący i tworzący w czasach II wojny światowej, często poruszał tematykę wojny, śmierci oraz tragizmu ludzkiego losu, co znajduje odzwierciedlenie również w tym utworze.

Wiersz rozpoczyna się sceną, w której ludzie prości i zbrojni wchodzą na okręty, co może symbolizować początek podróży życia, ale również podróży wojennej, związanej z nieuchronnością śmierci. Niebo grające podobne do lutni sugeruje obecność piękna w świecie, mimo obecności śmierci i smutku.

Procesja idąca od uliczek rzeźbionych w cieniu, opisana w kolejnych wersach, może symbolizować ludzkie dążenie do światła, mądrości i piękna, mimo otaczającego ich cienia wojny i śmierci. Motyw morza, które dzieli się i tarza, obrazuje zmienność losu oraz nieprzewidywalność życia.

Szukanie „gwiazd prawdziwych w głębi” odzwierciedla ludzką tęsknotę za prawdą i duchowością, za tym, co autentyczne i niezmienne, w kontraście do przemijającego świata. Gwiazdy, będące nisko jak gołębie, sugerują bliskość ideałów i wartości, mimo trudności ich osiągnięcia.

Otwierające się lądy „jak bramy” i góry prowadzące pod obłok mogą symbolizować moment odkrycia lub osiągnięcia celu życiowego, ale też sugestię, że życie jest podróżą, w której ciągle dążymy do czegoś większego, do poznania tajemnic istnienia.

Wiersz kończy się refleksją nad przemijaniem – stolarz, który wyciosał trumny dla starszego pokolenia i maczugi dla synów, podkreśla nieuchronność śmierci, ale i kontynuacji życia przez kolejne pokolenia. Jest to symboliczne przedstawienie cyklu życia i śmierci, gdzie mimo końca, życie toczy się dalej.

„Bajka” Baczyńskiego jest zatem poetycką medytacją nad życiem, jego pięknem i tragizmem, nad cyklem narodzin i śmierci, oraz nad ludzką tęsknotą za wartościami nieprzemijającymi. Uśmiech, który pojawia się kilkukrotnie w wierszu, może być interpretowany jako akceptacja nieuchronności losu, z jego pięknem i bólem, ale i jako symbol nadziei i kontynuacji.

Budowa wiersza

Wiersz „Bajka” autorstwa Krzysztofa Kamila Baczyńskiego charakteryzuje się wolną formą, co jest typowe dla poezji modernistycznej. Brak regularnego rytmu i rymów sprawia, że utwór nabiera charakteru refleksyjnego i poważnego. Struktura wiersza jest podzielona na strofy, które nie mają stałej liczby wersów, co dodatkowo podkreśla jego swobodny charakter. Wiersz składa się z siedmiu strof, z których każda opowiada kolejną część historii, tworząc spójną narrację.

Gatunek i rodzaj literacki

Wiersz „Bajka” należy do rodzaju literackiego liryki, gdzie podmiot liryczny wyraża swoje uczucia, myśli i refleksje. Mimo tytułu sugerującego gatunek bajki, należący do epiki, wiersz Baczyńskiego nie jest bajką w tradycyjnym rozumieniu tego słowa. Zamiast tego, utwór przybiera formę poematu lirycznego, który za pomocą bogatej symboliki i metaforyki przekazuje głębokie emocje i przemyślenia związane z doświadczeniem wojny i ludzkiego losu.

Środki stylistyczne

W wierszu „Bajka” Krzysztof Kamil Baczyński używa różnorodnych środków stylistycznych, które wzmacniają wyraz artystyczny utworu. Oto niektóre z nich:

• Metafory: „niebo grało podobne do lutni”, „góry mrucząc prowadziły pod obłok” – poeta używa metafor, aby nadać abstrakcyjnym pojęciom, takim jak niebo czy góry, ludzkie cechy i działania, co pozwala czytelnikowi na głębsze emocjonalne zaangażowanie.
• Personifikacja: „morza dzieliły się, tarły szorstką skórą bokiem o bok” – nadanie morzom ludzkich cech sprawia, że stają się one aktywnymi uczestnikami opisywanych wydarzeń.
• Symbolika: „dla nich wonne trumny dębowe, a dla synów ich dębowe maczugi” – symbolika dębu, który jest drzewem silnym i trwałym, odnosi się do cyklu życia i śmierci, a także do przekazywania dziedzictwa z pokolenia na pokolenie.
• Powtórzenia: „z tym uśmiechem, który chyba znasz” – powtarzający się wers podkreśla uniwersalność ludzkich emocji i doświadczeń, tworząc jednocześnie rytmiczność wiersza.
• Kontrast: „śpiewał obcy czas” w kontraście do „śpiew z progu” – kontrast między tym, co znane i bezpieczne, a tym, co obce i niepewne, podkreśla uczucie niepokoju i zmienności losu.

Krzysztof Kamil Baczyński – notka biograficzna

Krzysztof Kamil Baczyński urodził się 22 stycznia 1921 roku w Warszawie i jest uznawany za jednego z najwybitniejszych poetów polskiej literatury wojennej. Jego twórczość jest ściśle związana z okresem II wojny światowej, a poeta sam zginął w młodym wieku, mając zaledwie 23 lata, podczas Powstania Warszawskiego w 1944 roku. Baczyński był członkiem pokolenia Kolumbów, grupy młodych poetów, którzy dorastali w cieniu wojny i których twórczość była głęboko naznaczona doświadczeniem konfliktu.

Jego poezja charakteryzuje się głębokim humanizmem, liryzmem oraz bogatym językiem pełnym metafor i symboli. Baczyński w swoich utworach często poruszał tematykę miłości, śmierci, walki i nadziei, a jego wiersze odznaczają się zarówno delikatnością, jak i brutalną szczerością. Dzieła poety, takie jak „Bajka”, są do dziś czytane i analizowane, stanowiąc ważny głos w dyskursie o wojnie, ludzkim cierpieniu i poszukiwaniu sensu.