Bakczysaraj w nocy – Adam Mickiewicz – Tekst i interpretacja

Bakczysaraj w nocy – tekst wiersza

Autor: Adam Mickiewicz

Roz­cho­dzą się z dża­mi­dów po­boż­ni miesz­kań­ce,
Od­głos iza­nu w ci­chym gubi się wie­czo­rze,
Za­wsty­dzi­ło się li­cem ru­bi­no­wym zo­rze,
Srebr­ny król nocy dąży spo­cząć przy ko­chan­ce.

Błysz­czą w ha­re­mie nie­bios wiecz­ne gwiazd ka­gań­ce,
Śród nich po sa­fi­ro­wym że­glu­je prze­stwo­rze
Je­den ob­łok, jak sen­ny ła­będź na je­zio­rze:
Pierś ma bia­łą, a zło­tem ma­lo­wa­ne krań­ce.

Tu cień pada z me­na­ru i wierz­chu cy­pry­sa,
Da­lej czer­nią się ko­łem ol­brzy­my gra­ni­tu,
Jak sza­ta­ny sie­dzą­ce w dy­wa­nie Ebli­sa.

Pod na­mio­tem ciem­no­ści; nie­kie­dy z ich szczy­tu
Bu­dzi się bły­ska­wi­ca i pę­dem Fa­ry­sa
Prze­la­tu­je mil­czą­ce pu­sty­nie błę­ki­tu.

Kluczowe informacje

• Autor i cykl: Sonet „Bakczysaraj w nocy” został napisany przez Adama Mickiewicza i jest częścią cyklu „Sonety krymskie”.
• Kontekst cyklu: Utwór jest bezpośrednią kontynuacją poprzedniego sonetu z tego cyklu, co sugeruje jego kolejność i tematyka.
• Atmosfera: Wiersz przedstawia noc jako czas fascynujący i tajemniczy, gdzie ciemność jest rozświetlana przez gwiazdy i błyskawice.
• Motywy: W utworze pojawiają się motywy religijne i kosmiczne, takie jak odgłosy izanu (wezwanie do modlitwy w islamie) i „srebrny król nocy” (księżyc).
• Obraz miasta: Bakczysaraj przedstawiony jest jako miejsce pogrążone w głuchej ciszy, co może symbolizować pustkę i samotność.
• Język i środki stylistyczne: Mickiewicz używa bogatego języka i środków stylistycznych, takich jak metafory i porównania, aby stworzyć malowniczy obraz nocy w Bakczysaraju.

Zwrotka pierwsza: Wieczorny klimat Bakczysaraju

W pierwszej zwrotce wiersza „Bakczysaraj w nocy” Adam Mickiewicz wprowadza czytelnika w wieczorną atmosferę miasta. Rozchodzący się po modlitwie mieszkańcy dżamiidów (meczetów) i odgłos izanu, czyli muzułmańskiego wezwania do modlitwy, tworzą obraz religijnej codzienności. Zmierzch, symbolizowany przez „zawstydzone lićmi rubinowym zorze”, ustępuje miejsca nocy. Poeta używa tu kontrastu między ciepłymi barwami zachodzącego słońca a chłodnymi odcieniami nadchodzącej nocy, podkreślając naturalny rytm dnia i nocy. „Srebrny król nocy”, czyli księżyc, jest personifikowany i przedstawiony jako władca, który zmierza do swojej ukochanej – nocy. Ta metafora nadaje wierszowi romantyczny i tajemniczy nastrój.

Zwrotka druga: Kosmiczny krajobraz

W drugiej zwrotce poeta przenosi nas w przestrzeń kosmiczną, gdzie gwiazdy są „wiecznymi kagankami” w „haremie niebios”. To porównanie gwiazd do lamp w haremie podkreśla ich blask i niezmienność, a także wprowadza orientalny motyw, który jest charakterystyczny dla całego cyklu „Sonety krymskie”. Obłok przemierzający „po safirowym przestworze” jest porównany do „śniącego łabędzia na jeziorze”, co nadaje scenie spokój i majestatyczność. Białość obłoku i złote jego brzegi, malowane ostatnimi promieniami zachodzącego słońca, tworzą obraz pełen gracji i subtelności. Ta część wiersza oddaje piękno i harmonię wszechświata, jednocześnie podkreślając jego nieuchwytność i tajemniczość.

Zwrotka trzecia: Kontrast między światłem a ciemnością

Trzecia zwrotka wiersza koncentruje się na kontraście między światłem a ciemnością. Cień pada z minaretów i cyprysów, co może symbolizować przemijanie i melancholię. Dalej, „olbrzymy granitu”, czyli góry, są przedstawione jako „czerń kołem”, co może być interpretowane jako nieprzenikniona tajemnica lub groza. Poeta używa tu silnych obrazów, które mogą przywodzić na myśl postacie z mitologii lub literatury – „szatany siedzące w dywanie Eblisa”, gdzie Eblis to postać diabelska w islamie. Ta metafora podkreśla niepokojący i tajemniczy aspekt nocy, który jest obecny w wielu kulturach i tradycjach.

Zwrotka czwarta: Dynamiczne zakończenie

Ostatnia zwrotka wprowadza dynamiczny element – błyskawicę, która „budzi się” na szczytach gór i przemierza niebo „pędem Farysa”, czyli jakby była jeźdźcem na koniu. To porównanie nadaje błyskawicy życie i energię, a także wprowadza motyw ruchu i zmienności. Błyskawica rozświetla „milczące pustynie błękitu”, co może symbolizować chwilowe przełamanie ciszy i monotonii nocy. Ta zwrotka zamyka wiersz obrazem pełnym dramatyzmu i potęgi natury, jednocześnie podkreślając jej nieprzewidywalność i zdolność do niespodziewanych przejawów siły. Mickiewicz, poprzez ten obraz, może również sugerować, że nawet w najgłębszej ciemności istnieje potencjał do światła i zmiany.

Budowa wiersza

Wiersz „Bakczysaraj w nocy” autorstwa Adama Mickiewicza jest utworem napisanym w formie sonetu. Sonet to gatunek poetycki, który charakteryzuje się ściśle określoną budową. Składa się z 14 wersów, które zazwyczaj są podzielone na dwa czterowiersze (kwartety) i dwa trójwiersze (tercety). W przypadku sonetu Mickiewicza, rymy są ułożone według schematu abba abba cdc dcd, co jest typowe dla sonetu włoskiego, zwanego też petrarkowskim.

Gatunek i rodzaj literacki

Sonety krymskie, do których należy „Bakczysaraj w nocy”, zaliczamy do liryki, która jest jednym z trzech głównych rodzajów literackich obok epiki i dramatu. Liryka charakteryzuje się wyrażaniem uczuć, myśli i refleksji lirycznego podmiotu, który często utożsamiany jest z autorem. W ramach liryki, sonet jest szczególnym gatunkiem literackim, który łączy w sobie rygorystyczną formę z głębokim wyrazem emocjonalnym i intelektualnym.

Środki stylistyczne

Adam Mickiewicz w „Bakczysaraj w nocy” wykorzystuje różnorodne środki stylistyczne, które przyczyniają się do stworzenia bogatego obrazu i atmosfery wiersza. Oto niektóre z nich:

• Metafora – „srebrny król nocy” jako określenie księżyca, „dywanie Eblisa” jako symbol ciemności.
• Porównanie – „jeden obłok, jak senny łabędź na jeziorze” porównuje delikatność i spokój obłoku do łabędzia.
• Epitet – „pobożni mieszkańce”, „cichym wieczorze”, „rubinowym zorze”, „wieczne gwiazd kagance” – słowa te nadają wierszowi barwność i emocjonalne nacechowanie.
• Personifikacja – „srebrny król nocy dąży spocząć przy kochance” nadaje księżycowi ludzkie cechy.
• Symbol – „pod namiotem ciemności” symbolizuje noc, a „pustynie błękitu” – niebo.
• Aluzje religijne i kulturowe – „izanu” odnosi się do muzułmańskiego wezwania do modlitwy, „Eblis” to postać z islamu porównywalna do szatana w chrześcijaństwie.

Adam Mickiewicz – notka biograficzna

Adam Mickiewicz (1798–1855) jest uznawany za jednego z największych poetów polskich i sławnych twórców romantyzmu w literaturze europejskiej. Jego twórczość obejmuje nie tylko poezję, ale również dramaty i eseje. Mickiewicz był nie tylko poetą, ale także działaczem społecznym i politycznym, co znalazło odzwierciedlenie w jego utworach, często nacechowanych patriotyzmem i głęboką refleksją nad losami narodu polskiego.

Wśród najbardziej znanych dzieł Mickiewicza znajdują się „Pan Tadeusz”, „Dziady”, „Konrad Wallenrod”, a także wspomniane „Sonety krymskie”. Poeta znany jest z wykorzystywania folkloru, historii i osobistych doświadczeń, aby tworzyć utwory o uniwersalnych wartościach i emocjach. Jego poezja charakteryzuje się głębią myśli, bogactwem języka i innowacyjnością formy.